Het ziekenhuis in Alkmaar krijgt steeds meer jonge kinderen op spreekuur vanwege bijziendheid. Dat komt overeen met een landelijke trend. Volgens het Oogfonds kan de helft van de jeugd niet goed meer in de verte kijken door het turen naar beeldschermen. Ook de sterkte van de afwijking is flink toegenomen, iets dat op latere leeftijd grote problemen kan opleveren. Volgens oogspecialisten in het Noordwest weten ouders wel dat veel schermtijd schadelijk is, maar doen ze er nog veel te weinig aan.
owel in aantallen patiëntjes als de ernst van de oogafwijking.
Flinke toename piepjonge patiëntjes in Noordwest: ’Het gaat me aan het hart dat ik gezonde kinderen ineens in de spreekkamer zie zitten’
De helft van de jongeren is bijziend, zegt het Oogfonds. Een gevolg van overmatig schermgebruik. Ook in de wachtkamer van het Noordwest ziekenhuis komen piepjonge patiëntjes.
,,Het gaat me aan het hart dat ik gezonde kinderen ineens in de spreekkamer zie zitten voor bijziendheid,’’ zegt Marije Sminia, oogarts en sinds veertien jaar gespecialiseerd in kinderoogheelkunde. ,,Soms meerdere kinderen van hetzelfde gezin!’’
Sinds een jaar of vijf neemt het aantal jonge bijzienden in het Alkmaarse en Helderse ziekenhuis flink toe, zowel in aantallen patiëntjes als de ernst van de oogafwijking.
Noordwest is geen uitzondering: inmiddels is één op de twee Nederlandse jongeren bijziend, stelde hoogleraar oogheelkunde Caroline Klaver (Erasmus MC) vorig jaar al. In West-Europa was in 2000 nog een vijfde van de gehele bevolking bijziend. De voorspelling is dat dit in 2050 de helft is.
Een extreme toename, vindt ook Oogfonds-woordvoerder Andrea Vergunst. ,,Deze schokkende cijfers zijn niet nieuw, maar ik denk nog steeds dat te weinig mensen zich hiervan bewust zijn. En de risico’s worden onderschat, want de gedachte is: je neemt een bril en dan is het klaar.’’
Maar bijziendheid (moeite met scherp zien in de verte) geeft een verhoogd risico op ernstigere schade en oogziektes, legt ze uit. Eén op de tien bijzienden is ernstig bijziend, een min van zes of sterker. Van de ernstig bijzienden wordt één op de drie gedurende het leven ernstig slechtziend.
Als eenmaal een min is ontwikkeld, draai je dat niet meer terug. Het enige dat je kunt doen, is erger voorkomen. Sminia dient patiëntjes geregeld medicijndruppeltjes toe, atropine. ,,Het is een effectief middel, maar je begint er tegelijkertijd schoorvoetend mee. Diep van binnen denk je: het is niet de bedoeling dat we een wachtkamer vol hebben met kinderen die voor die druppeltjes komen.’’
Het onderwerp leeft bij haar vakgenoten, merkt ze. ,,We zijn op zoek naar handvatten: hoe gaan we hiermee om?’’
Lange oogbol
De grote boosdoener: beeldschermen. En dan vooral de smartphone en tablet. Die worden, anders dan de televisie, dichtbij het gezicht gehouden. Kinderogen, zeker de eerste tien jaar nog volop in ontwikkeling, vergroeien daardoor; de oogbol wordt te lang en er ontstaat bijziendheid.
Diep van binnen denk je: het is niet de bedoeling dat we een wachtkamer vol hebben met kinderen die voor die druppeltjes komen
Marije Sminia
Oogarts bij de Noordwest Ziekenhuisgroep
Maar ook in de tienerjaren groeit het oog nog door, en is er kans op het ontwikkelen van een afwijking. Koningin Máxima vertelde februari dit jaar dat prinses Ariane (toen 17 jaar) problemen heeft met haar zicht als gevolg van langdurig schermgebruik. De telefoon van het Oogfonds stond daarna roodgloeiend.
Veel binnenzitten verergert het probleem, omdat daglicht de ooggroei remt. Vandaar dat het fonds de 20-20-2 regel adviseert: na twintig minuten dichtbij kijken, twintig seconden in de verte kijken en minimaal twee uur per dag buiten zijn.
Richtlijn
Zeker, er speelt soms een erfelijke component mee. Maar ook met een minder fortuinlijk genenpakket heeft leefstijl veel invloed op de uiteindelijke ooggezondheid, zegt Vergunst. ,,Vroeger waren het voornamelijk de boekenwurmen die een bril nodig hadden, professors die de hele dag in de boeken zaten. Maar de telefoon is zo verslavend dat het ’boekenwurmgedrag’ nu opeens bij heel veel kinderen te zien is.’’
Deze week presenteerde demissionair staatssecretaris Karremans (Jeugd, Preventie en Sport) een social media-richtlijn. De belangrijkste adviezen: social media als TikTok en Instagram vanaf 15 jaar, en ’pas’ een smartphone vanaf groep 8.
Beteugelingen waar de Tweede Kamer en partijen als ouderinitiatief Smartphonevrij Opgroeien al langer toe oproepen. Een brandbrief van de actiegroep van mei dit jaar waarin de overheid wordt opgeroepen tot actie, is ondertekend door 3300 artsen, wetenschappers en deskundigen.
,,Ja, vertel het ze!, zie ik ouders vaak denken als ik de risico’s’ van verdere achteruitgang van het oog uitleg’, zegt orthoptist Ineke Huisman, ook werkzaam in Noordwest. Ze houdt de oogontwikkeling van kinderen door de jaren bij. ,,Ik laat ze vaak een grafiekje zien: ’Het lijntje loopt nu zo, die willen we graag de andere kant op hebben’.’’
Het bewustzijn bij ouders en kinderen is er inmiddels wel, zegt ze. Ze weten dat veel schermtijd niet goed is. Maar het doen is een grote tweede. Huisman: ,,In Den Helder wonen bijvoorbeeld relatief veel patiëntjes in een flat, zegt Huisman. ,,Die kinderen willen wel buitenspelen, maar mogen soms niet alleen naar buiten.’’
Pubers staan allerminst te trappelen om naar buiten te gaan: ,,’Wat moeten we daar doen?’, zeggen ze. Ik stel dan voor om bijvoorbeeld de hond van de buren uit te laten. Dan zie je ze soms denken: daar kan ik wat mee.’’
En overheidsadviezen of niet, het blijft toch óók echt een kwestie van als ouder het goede voorbeeld geven, zeggen de zorgverleners. Sminia: ,,Ouders zitten geregeld te WhatsAppen in de wachtkamer. Of ze willen een filmpje van Peppa Big opzetten om het kind gerust te stellen. Dan zeg ik: ik zing wel gewoon even ’Poesje mauw’ hoor, de telefoon hoeft er niet bij.’’