Archeologen zeggen Vronen te hebben gevonden, het dorp dat in 1297 is vernietigd. Aan de Gedempte Veert in Sint Pancras zijn tijdens opgravingen resten van vier oude terpen gevonden. Er is verder onderzoek nodig, en verder moeten nog rond veertig van de ruim zeventig kavels aan de straat worden onderzocht. Onder de bewoners heersen gemengde gevoelens. Zij betalen het onderzoek en moeten hun bouwplannen uitstellen.
Er moeten nog rond veertig andere kavels worden onderzocht.
Die twee vindplaatsen strekken zich uit over tien van de 32 onderzochte kavels. Zo’n veertig andere bouwkavels moeten ook nog worden onderzocht, alvorens eigenaren er mogen bouwen.
s volgenVondst terpen bij Sint Pancras verrast archeologen. ’Verdwenen dorp Vronen is gevonden!’
Er werd vaker om Vronen gevochten voordat het dorp in 1297 in de as werd gelegd. Dit schilderij uit 1856 van Charles Rochussen verbeeldt ’Floris V op de dijk bij Vronen (1272)’.
Belangrijke puzzelstukjes over de uiterst gewelddadige onderwerping van de vrije West-Friezen door de graven van Holland in het jaar 1297 komen langzaam maar zeker boven de grond. Dat zeggen de archeologen die betrokken zijn geweest bij opgravingen aan de Gedempte Veert in Sint Pancras. Ze zijn enthousiast. ,,We hebben gewoon resten van het dorpje Vronen aangetroffen!”
Het dorp Vronen is in 1297 door de legers van de graven van Holland voor straf letterlijk van de kaart geveegd. Er is nooit iets van teruggevonden. Nu kwamen de archeologen bij proefsleuvenonderzoek aan de Gedempte Veert tot hun eigen verbazing resten van vier terpen tegen, waar huizen op moeten hebben gestaan. Een onverwachte vondst. Van die huizen is nog steeds geen spoor gevonden, maar dat ze op terpen stonden, was onbekend en dat vergt nader onderzoek.
,,De gemeente geeft nu aan dat het belangrijk is om dit verder te onderzoeken”, zegt Annika Blonk van NMF Erfgoedadvies, dat door de gemeente is ingeschakeld om de archeologische opgravingen te begeleiden.
Blonk is evenals erfgoedambtenaar Lieve-Lotte Groeneweg van de gemeente Dijk en Waard zeer enthousiast over de vondsten die het proefsleuvenonderzoek naar boven bracht. Dit onderzoek is verricht door archeologen van ADC ArcheoProjecten op de kavels van 32 grondeigenaren die daar een woning willen gaan bouwen.
Kostbaar onderzoek
De bewoners hebben dit proefsleuvenonderzoek zelf betaald. Ook de kosten van het naar verwachting uitgebreide en kostbare vervolgonderzoek komt voor rekening van de kaveleigenaren.
Dure grap? De gemeente verwijst naar de wet. ,,In het Verdrag van Malta, dat door Nederland is ondertekend, staat dat de verstoorder van een archeologische vindplaats voor het onderzoek betaalt”, zegt Lieve-Lotte Groeneweg. ,,Dat zijn in dit geval de kaveleigenaren. Zij dragen enerzijds de kosten, maar kunnen met de bouw van een woning er ook financieel beter van worden.”
Volgens Groeneweg heeft de gemeente geen beleidsvrijheid om van het archeologisch advies af te wijken. Maar belangrijker is dat zij vindt dat men dat ook niet moet willen. „Deze opgravingen brengen onze geschiedenis naar boven. Ze dragen bij aan het verhaal van Sint Pancras, van Dijk en Waard.”
Die kaveleigenaren hikken nu aan tegen de hoge kosten van de opgravingen die nog moeten komen. Volgens hun eigen archeoloog moeten zij tussen 40.000 en 80.000 euro per kavel betalen om hun lap grond centimeter voor centimeter te laten afschaven door archeologen met graafmachines, die elke laag inspecteren op archeologische informatie.
Mythisch dorpje
Groeneweg en Annika Blonk van NMF Erfgoedadvies hebben de teleurstelling bij inwoners die een woning willen bouwen over de extra koste gehoord. Maar deze vondsten hebben nu eenmaal een hoge archeologische waarde. Je vindt niet elke dag een mythisch dorpje terug, al is het maar in verkleuringen in grondlagen, menen zij. Het college van b en w vindt dat ook.
De geschiedenis van Vronen en Sint Pancras kwam tijdens het proefsleuvenonderzoek na eeuwen eindelijk potscherf voor potscherf naar boven. Nader onderzoek kan aan het licht brengen hoe onze voorouders in de eeuwen tussen 1000 en 1300 na Christus in dit gebied leefden.
Fantasie
Hoewel de Slag bij Vronen in 1297 in de voorbije eeuwen mythische vormen aannam in de fantasie van geschiedschrijvers en kunstschilders, zijn er weinig echte feiten bekend. De door felle strijd zichtbaar gehavende schedels en botten van de vele vermoorde inwoners van Vronen zijn al in 1991 teruggevonden op een Middeleeuws kerkhof een stuk verderop, maar het dorp zelf nog niet. De nieuwe opgravingen gaan daar zeker verandering in brengen, menen de gemeente en NMF Erfgoedadvies.
Maar je moet wel héél goed zoeken in de stukken grond, die sinds 1297 onverstoord zijn gebleven. Wat er feitelijk is gevonden, zijn wat potscherven en de grondcontouren van vier kleine huisterpen waarmee de Vroners zichzelf beschermden tegen overstromingen. Die huisterpen aan de rand van het Vronermeer moeten zeker verder worden onderzocht, luidt het advies van de archeologen.
Grondverkleuringen
Een leek ziet weinig in de vage grondverkleuringen waar de archeologen zo opgetogen over zijn. Lieve-Lotte Groeneweg: ,,Je moet ook niet verwachten bij zo’n opgraving dat er ineens een heel Archeon uit de grond komt. In die vlekken zit een enorme wetenschappelijke waarde. Als je die op een goede manier weet te onderzoeken, kun je daar heel veel informatie uithalen over een periode waarvan eigenlijk nog heel weinig bekend is. Je kunt meer te weten komen over hoe mensen toen leefden.” Het college van B en W van Dijk en Waard heeft het archeologische advies onverkort overgenomen.
NMF Erfgoedadvies begeleidt namens de gemeente het archeologische vooronderzoek aan de Gedempte Veert, waar zo’n tachtig woningen moeten verrijzen. Annika Blonk is opgetogen wat er in die paar sleuven van zo’n twintig meter lang en vier meter breed is aangetroffen in tien kavels. Er moet nog veel meer interessants liggen, vermoedt Blonk. En dat moet allemaal worden onderzocht voordat er woningen komen. ,,Als er eenmaal een woning is gebouwd, kun je niets meer onderzoeken.”
’Dit is Vronen’
Zij is stellig: ,,Wij hebben gewoon resten van dat dorpje aangetroffen. Dit is Vronen. Daar is die slachtpartij geweest. En van die slachtpartij hebben we nu potmateriaal. Er is meer aangetroffen. Het hele bewoningslint, de terpen. Er zijn vier vindplaatsen aangewezen. Twee zijn behoudenswaardig gebleken.”
Die twee vindplaatsen strekken zich uit over tien van de 32 onderzochte kavels. Zo’n veertig andere bouwkavels moeten ook nog worden onderzocht, alvorens eigenaren er mogen bouwen. Er kan zo steeds meer informatie aan het licht komen over het harde leven in Vronen en de beestachtige manier waarop het Middeleeuwse boerendorp en de meeste inwoners aan hun einde zijn gekomen.
Trots
Lieve-Lotte Groeneweg is vanuit haar expertise enthousiast over de vondst van deze belangrijke geschiedenis. Ze vindt die van nationaal belang. „Ook voor de inwoners van onze gemeente zeggen deze vondsten veel over de geschiedenis van onze gemeente.”
Regio
Alkmaar