Auteur: Richard van der Veen

‘Zeven eeuwen wonen, werken en winkelen in de Langestraat van Alkmaar’, zo luidt de titel van de twee dikke boeken die de geschiedenis van de Alkmaarse straat beschrijven. Archeoloog Peter Bitter is er in 2017 aan begonnen en kon zijn digitale pen in 2022 pas weer neerleggen. In een interview met Alkmaar Centraal vertelt hij gepassioneerd hoe hij samen met zijn team de Alkmaarse geschiedenis vanuit de grond naar boven heeft gehaald.

De aanleiding van de boeken zijn de opgravingen uit 2015. Die vonden plaats na de grote nieuwjaarsbrand. Vier panden gingen toen in vlammen op en pas in de loop van de volgende dag kreeg de brandweer het vuur onder controle. Voor de panden herbouwd konden worden moest eerst de ‘monumentale grond’ archeologisch onderzocht worden en daarbij zijn volgens Peter bijzondere opgravingen gedaan. Met de brand in 2015 is er een donkere bladzijde in de geschiedenis van Alkmaar geschreven, maar ook is die geschiedenispuzzel heel wat stukjes completer geworden.

De Langestraat bevindt zich op één van de oudste delen van de stad, waardoor de opgravingen ons iets vertellen over het begin van ‘Alckmaer’. Uit de opgravingen blijkt dat de eerste stenen van de Langestraat pas in 1290 zijn gelegd, terwijl jarenlang werd gedacht dat dit veel eerder was. Ook kwam er een bijzondere zaken aan het licht. De archeologen ontdekten in het oude stadsdeel een leerlooierij. Een vreemde locatie voor zoiets, legt Peter ons uit. “Het is een hele gore business. Het geeft ongelofelijk veel stank, vliegen en overlast en dat midden in de binnenstad.” De leerlooierij was niet de enige ontdekking, want in totaal zijn er in het gebied 34 grote opgravingen gedaan. Nooit eerder zijn er zoveel grote vondsten geweest.

Met de vondsten uit 2015, bestaande uit onder andere sieraden, leer, glas  en keramiek, vielen eerdere ontdekkingen beter op hun plek. Zo zijn in het boek van Peter rapporten uit opgravingen uit 2000 en 2001 toegevoegd, die plaatsvonden bij uitbreidingen van een winkel of wanneer een vloer vervangen moest worden. “In Alkmaar zit je dicht op de geschiedenis. Als je de vloer weghaalt sta je eigenlijk al op de middeleeuwse vloer.” Veel archeologische puzzelstukjes vielen in elkaar. ”Vandaar dat we zoveel gegevens hebben, want we hebben nu over een heel groot gebied alle ontwikkelingen en anders was het elke keer een klein snippertje.”

Toch houdt de Archeoloog de geschiedenis liever in de grond. “We laten de zaken liever zitten waar ze zitten. We kunnen maar één keer opgraven. Je schept dan eigenlijk weg wat je onderzoekt. Als een opgraving klaar is, dan is er er ook heel veel weg gehaald en dat doe je met de kennis van nu. Later zijn er weer nieuwe technieken, waarmee we weer beter kunnen dateren.” Toch vindt ook Peter het van belang dat, zodra de grond bloot komt te liggen, de archeologen er zo snel mogelijk op af gaan. “Als een aannemer het weghaalt is het weg.”

De gedrukte boeken zijn verkrijgbaar via de webshop van SPA uitgevers uit Zwolle. Op de site van erfgoedalkmaar is het rapport als pdf te downloaden.