“Toch effe voelen, hoor.” Irene Groot strijkt voorzichtig over het oude papier. “Voor de beleving”, licht ze fluisterend toe. “Ik heb wel m’n vingers afgeveegd, hoor!” Ze is vandaag met haar man Jos naar het Regionaal Archief Alkmaar gekomen. Daar worden, ter ere van 770 jaar stadsrecht in Alkmaar, rondleidingen gegeven. Alle oude documenten uit die tijd zijn deze dinsdag te bewonderen. Vijf bezoekers en Streekstad Centraal duiken gezamenlijk in de wereld van het Alkcmaer van toen.
In de binnenstad is het nergens te zien: geen wapperende Alkmaarse vlaggen, geen uitgehangen slingers of ballonnen. Terwijl de stad Alkmaar toch echt vandaag jarig is. Maar liefst 770 jaar is ze geworden. Een oude dame. In het Regionaal Archief Alkmaar liggen er wel kleurige vlaggetjes over de glasplaten die de stadsrechten uit 1254 beschermen. De term ‘stadsrechten’ is overigens wat verwarrend. Het is niet zo dat Alkmaar nu ineens een stad was. Het staat, even simpel gezegd, voor een aantal privileges, die je als stad met deze rechten kreeg. Alkmaar werd zelfstandig.
Rondleider Harry de Bles leidt de bezoekers naar “de schatkamer van Alkmaar.” Hij is historicus en doet deze en andere rondleiding sinds een jaar. Zijn ogen lichten op, als we de ruimte betreden. En daar liggen ze dan: de stadsrechten. De vijf bezoekers buigen om de kleine lettertjes en het zegel te bestuderen. (tekst loopt verder onder foto)
Het was een best een ding voor die tijd, deze rechten krijgen; het had voordeel voor zowel de Alkmaarders als voor de verlener van de rechten, Graaf Willem II. Deze meneer was de Graaf van Holland en had nogal hommeles met de West-Friezen, die zijn gezag niet accepteerden. Hij kon wel wat hulp van Alkmaar gebruiken in zijn strijd. “Tegelijkertijd wilden de ambachtslieden van Alkmaar niet steeds hun opbrengst moeten weggeven aan die Graaf”, vertelt Harry. “Geef ons stadsrechten, zei Alkmaar, want dan mochten ze het in eigen zak steken.”
Die rechten kwamen: 62 afspraken stonden erin, deels voordelig voor de burgers, deels voordelig voor de Graaf. “Wat was nou een gunstige afspraak voor de steden?”, vraagt Harry aan de groep. De stilte die volgt, doet denken aan een schoolklas die twijfelt over het antwoord. Harry vervolgt: “Alkmaarders hoefden geen tol meer te betalen.” Daarnaast mocht Alkmaar eventuele boeven zélf bestraffen, in plaats van dat corrupte hoge piefen buiten de stad dit deden. “En de Graaf? Die kreeg hier belasting voor terug, of ‘bede’, zoals dat toen heette. En de stad was verplicht om in tijden van oorlog – en die graven voerden wat oorlog in die tijd – 25 man te leveren om mee te strijden.” Een win-win, dus. (tekst loopt verder onder foto)
Al met al best een vooruitgang voor de ‘Poorters’, zo heette de inwoners van de stad destijds. De bevolking groeide, net als de economie. “Ik kan het niet onthouden allemaal, maar ik vind het wel interessant”, zegt Irene, wandelend naar de tweede en laatste ruimte. Ze is een beetje aangestoken door haar man met het historie-virus. “Maar ik heb m’n eigen interesses hoor!” Zij is vaker bezig met de geschiedenis van haar eigen buurtje, Bloemwijk, vertelt ze. Harry komt ietwat geschrokken ertussendoor: “Oh, ik ben al door mijn halve uur heen. De volgende groep komt zo al.” Hij kan er niks aan doen, zegt hij, er valt ook zo veel te vertellen.
Inmiddels zijn de stadsrechten al meer dan tweehonderd jaar afgeschaft – “gelukkig hebben we de stukken nog”, besluit Harry. Met vlotte tred wandelt het gezelschap terug naar de studiehal, waar de rondleiding drie kwartier geleden startte en de volgende groep alweer klaarstaat. Irene heeft genoten. “Toch leuk om je stad zo beter te leren kennen. Ze kijkt nog even naar rondleider Harry, die weer door moet. “Goed gedaan, hoor, Harry!”, zegt ze hartelijk. “Neem je wel effe een slokkie water?”
