Auteur: Richard van der Veen

Er ontbreekt op de gasmarkt een Europees certificatensysteem zoals dat er wel is op de elektriciteitsmarkt met grijze en groene stroom. Daardoor valt de herkomst van ingekocht aardgas nauwelijks te traceren. Het is daarom niet uitgesloten dat gemeenten in de regio Alkmaar en grootverbruiker HVC Energie Russisch aardgas inkopen. HVC Energie en de regiogemeenten hebben in ieder geval geen rechtstreekse contracten afgesloten met Gazprom of een van de dochterbedrijven van het Russische staatsbedrijf.

Dat meldt HVC Energie desgevraagd aan Streekstad Centraal, naar aanleiding van de discussie over Russisch aardgas na de inval van Rusland in Oekraïne. De gemeenten Alkmaar en Dijk en Waard kopen hun aardgas in via HVC Energie. De gemeente Bergen heeft een contract met Eneco en de gemeente Heiloo koos eerder voor Greenchoice.

HVC is een grootverbruiker van aardgas. Op piekmomenten levert de afvalcentrale te weinig restwarmte voor het warmtenet, waardoor er bijgestookt moet worden met aardgas. “Over tien jaar willen we daar groengas voor gebruiken, bijvoorbeeld uit gft of vergisting van rioolslib. Maar zover zijn we nu nog niet”, stelt productmanager Joris Obbens van HVC Energie.

Obbens legt uit dat HVC al tientallen jaren een contract heeft met het Nederlandse groothandelsbedrijf GasTerra. Dit bedrijf is ooit opgericht voor het verhandelen van het Groninger gas. Dat bedrijf wordt echter over twee jaar opgeheven omdat de winning van Groninger aardgas wordt afgebouwd. “Wij weten dat GasTerra ook gas vanuit het buitenland moet inkopen om aan de vraag te voldoen. Hiervoor is dus geen certificatensysteem dat een bepaalde herkomst garandeert”.

Daarnaast levert HVC Energie gas aan een groot aantal klanten (inclusief gemeenten). Obbens: “Zelf produceren we Groen Gas (opgewerkt biogas) uit gft, dit is volledig groene energie. Voor het overige deel dat we daarnaast nog nodig hebben, hebben wij een contract afgesloten met het Europese groothandelsgasbedrijf OMV, dat oorspronkelijk Oostenrijks is. Wij hebben contractueel vast laten leggen dat OMV er alles aan doet om het gas dat HVC nodig heeft, te verkrijgen uit Noorwegen, Roemenië, Oostenrijk en via de LNG terminal in Rotterdam”. Maar door het ontbreken van een certificatensysteem krijgen HVC Energie en de afnemers ook hierover geen garanties.

Obbens benadrukt dat HVC zich richt op het aardgasvrij maken van de gemeenten, die aandeelhouder zijn van HVC.
“In gemeenten zoals Alkmaar, Dijk en Waard, Dordrecht, Sliedrecht, Gorinchem en Hoorn halen wij woningen en bedrijven van het gas af en sluiten ze aan op het warmtenet. Hiervoor gebruiken wij restwarmte en ontwikkelen wij steeds meer duurzame bronnen in Nederland”. Volgens Obbens is dit echter een proces van jaren.

Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier zit mogelijk nog jarenlang vast aan ‘besmet’ Russisch’ aardgas. Een lopend contract met het Russische staatsbedrijf Gazprom loopt eind dit jaar af, maar er is een grote kans dat Gazprom ook de winnaar wordt van de nieuwste aanbesteding voor een lange periode daarna. Dat komt omdat het hoogheemraadschap heeft verzuimd strenge milieueisen te stellen bij de laatste aanbesteding. Daardoor weegt een lage prijs het zwaarst en omdat Gazprom meestal de goedkoopste leverancier is, bestaat er een grote kans dat het hoogheemraadschap nog jarenlang aan Russisch gas vastzit.

Het hoogheemraadschap is voorlopig nog een grootverbruiker van aardgas. Voor de slibdrooginstallatie in Beverwijk is jaarlijks circa 15 miljoen kubieke meter aardgas nodig. Dat in ongeveer 90% van het totale aardgasverbruik van het hoogheemraadschap, stelt woordvoerder Thijs Nouwens. Nouwens weet niet exact hoeveel het HHNK betaalt per kubieke meter gas, maar hij schat in dat dat rond de twintig eurocent is. Daarmee stromen jaarlijks ettelijke miljoenen euro’s vanuit het hoogheemraadschap naar het Russische staatsbedrijf Gazprom. De vraag naar aardgas wordt in de toekomst minder. Bij de HVC wordt nu een installatie gebouwd die het drogen van het rioolslib mogelijk maakt met restwarmte van de Huisvuilcentrale. Die had dit jaar gereed moeten zijn, maar bij de bouw is vertraging opgetreden.

Het hoogheemraadschap zit in zijn maag met het Russisch aardgascontract. In een commissievergadering van het HHNK legde hoogheemraad Saskia Borgers afgelopen woensdag uit dat het een uiterst complexe kwestie is. “Het HHNK overdenkt momenteel alle mogelijke scenario’s. Als we het lopende contract opzeggen, moeten we een aanzienlijke boete betalen, die ook bij Gazprom terecht komt. Bovendien zijn er nu 12 waterschappen en zo’n 120 gemeenten die gas van Gazprom betrekken. Als die allemaal hun contract opzeggen en allemaal opnieuw gas moeten inkopen op de gasmarkt, levert dat een aanzienlijke stijging van de gasprijs op. Daarvan profiteert juist Gazprom weer en is de consument de dupe.”

Volgens Borgers zou een sanctiepakket van het Rijk kunnen voorkomen dat er een boete moet worden betaald na het verbreken van de banden met Rusland: “Maar dan nog kan het zijn dat het duurdere gas van een nieuw contract via tussenhandelaren toch weer uit Rusland afkomstig is”. Volgens Borgers zou het opzeggen van het gascontract nu vooral een symbolische waarde hebben.

Hoogheemraad Borgers verwacht dat over enkele weken bekend kan worden gemaakt wie de nieuwste aanbesteding van het HHNK heeft gewonnen. Als dat een aanbieder van Russisch gas zal blijken te zijn, dan zal ze die uitkomst voorleggen aan het Algemeen Bestuur. Bestuurslid Piet Oudega van de PvdA in HHNK is tevreden met dat antwoord: “Als we banden met Gazprom gaan verbreken, komt de rekening daarvan via de waterschapsbelastingen bij de inwoners terecht. Het is aan ons als bestuur van het Hoogheemraadschap om te bepalen of die prijs betaald moet worden.”

Volgens Oudega ligt het Russisch gas pas sinds kort onder een vergrootglas. Russisch gas blijkt zo goedkoop te zijn, doordat er amper wordt geïnvesteerd in schone productiemethoden en onderhoud van pijpleidingen. Onlangs bleek uit een studie dat in Rusland net zoveel gas weglekt bij de productie en distributie als de hoeveelheid gas die landen als Frankrijk en Spanje in een volledig jaar verbruiken. De methaanlekkage draagt sterk bij aan de opwarming van de aarde en de stijging van de zeespiegel. De PvdA-fractie in het HHNK vindt het achteraf een vergissing dat duurzaamheidseisen weinig gewicht kregen bij de aanbesteding van de inkoop van aardgas: “Bij de inkoop van elektriciteit stellen overheden wel veel kwalitatieve eisen, bij aardgas hebben we dat verzuimd”. Het verklaart waardoor Gazprom in korte tijd een grote marktpositie bij lagere overheden wist te veroveren. Als prijs de doorslag geeft, winnen zij het vaak.