Al sinds 1993 hangt het op Stadskantoor in Alkmaar; de iconische en inmiddels ook omstreden dichtregel “van teveel spektakel wankel je allicht”. Sinds bekend is dat maker Lucebert sympathiseerde met het naziregime, is het maar de vraag of de letters blijven. Donderdag deelde Wethouder Cultuur Anjo van de Ven mee dat het besluit hierover wederom wordt uitgesteld. “Spoed is niet altijd goed.”
Al anderhalf jaar is het college in gesprek met verschillende belanghebbenden om een goede afweging te maken. De joodse gemeenschap, Stedelijk Museum Alkmaar, het Regionaal Archief, de nazaten van Lucebert, allemaal deden ze een duit in het zakje. “Daar kwam uit dat je op verschillende manieren naar dit verhaal kan kijken. We kunnen een politieke beslissing nemen, maar ook een op basis van wat de spreuk voor Alkmaarders betekent.” (tekst loopt door onder foto)
De maatschappelijke discussie om dichter en kunstenaar Lucebert gaat de komende maanden nog verder (foto: Nationaal Archief / Rob Bogaerts / Anefo)
En voor dat onderzoek is meer tijd nodig. De komende maanden staan dan ook in het teken van gesprekken met stadsbewoners. Van de Ven: “Het kunstwerk heeft waarde voor Alkmaar; kunnen we ermee leven dat Lucebert fouten heeft gemaakt? Kijk je naar de kunstenaar of het kunstwerk?”
Wat ook meespeelt in het uitstel is de Lucebert tentoonstelling die eind maart start in Stedelijk Museum Alkmaar. “We willen weten hoe de stad hierop gaat reageren. Vlak voor die expositie besluiten kan worden gezien als een statement.” De wethouder hoopt dat de expositie bijdraagt aan een gesprek in de stad en een meer afgewogen beslissing. (tekst loopt door onder foto)
Wethouder Cultuur Anjo van de Ven (hier terwijl ze een lintje knipt) wil dat er een zorgvuldig afgewogen beslissing wordt genomen. En dat kan nu nog niet volgens haar (foto: Streekstad Centraal)
Dus we moeten nog even geduld hebben. Hoe de gesprekken met Alkmaarders worden gevoerd, is nog onduidelijk. “Misschien in de vorm van enquêtes, maar daar moeten we nog over nadenken.” Voor het einde van 2024 wordt de definitieve keuze gemaakt. “Langer moeten we ook niet wachten. Wat het besluit ook is, het zal de een teleurstellen en de ander blij maken.”
Ahmed rijdt inmiddels met een grote boog om Castricum heen, als hij van zijn werk naar huis gaat. Hij is het dorp spuugzat. Samen met andere Castricumse statushouders moet hij van de gemeente per april de opvanglocatie aan de Picassolaan in Alkmaar verlaten en terugkomen. Reden voor de 32 statushouders om te protesteren. “Het idee dat we terug moeten verhuizen beangstigt ons.”
Castricum heeft de opvang van een aantal statushouders tijdelijk uitbesteed aan Alkmaar, maar die gaat het Regionaal Wooncentrum aan de Picassolaan slopen om er een nieuwe wijk te bouwen. Twee weken hebben de 56 bewoners nu nog, om te verhuizen. In ruil daarvoor krijgen de statushouders kamers op verschillende locaties in gemeente Castricum, omdat hun woningen bij sportcomplex Berg & Dal nog niet af zijn. (tekst loopt verder onder de foto)
Ahmed voor zijn huidige appartement waar hij zich prettig voelt en begonnen is met de heropbouw van zijn leven. (foto: Streekstad Centraal)
Weer een nieuwe plek. Weer met zijn vrouw, kinderen en katten in een te klein kamertje inclusief gedeelde wc en badkamer. “De maat is vol,” zegt Ahmed uit Jemen. “Ik begrijp dat er een wooncrisis is, maar we worden steeds naar een tijdelijke, andere woning verhuisd. Na zes jaar onzekerheid zijn we toe aan rust”, vertelt hij aan NH Nieuws, mediapartner van Streekstad Centraal. Tijd voor de gemeente Castricum om verantwoordelijkheid te nemen, vindt Ahmed.
Naast klein, zijn die toegewezen woningen namelijk ook ongezond, ligt de statushouder toe. “Het zit vol schimmel en het tocht.” Daarnaast mist hij door al het verhuizen een gevoel van verbinding met de samenleving. Op de vraag of Ahmed en zijn buren een handtekening gaan zetten onder het nieuwe huurcontract, klinkt dan ook een ferme “Hell no”.
Volgens de gemeente Castricum is het gesprek nog gaande en hebben de statushouders nog niet officieel geweigerd. Maar voor Ahmed is het duidelijk: hij slaapt liever buiten dan met gezin terug te gaan naar Castricum. “Daar moest ik altijd achterom kijken, ik voelde me niet veilig.” In Alkmaar zegt hij met een blij gezicht over straat te lopen. Een nieuwe Alkmaarse woning zou hij dan ook zonder weerstand tekenen. “Hier voel ik me welkom.”
De dichtregel van Lucebert ‘siert’ nog altijd het Stadskantoor: “Van te veel spektakel wankel je allicht”. In september 2022 kwam de VVD al met de vraag of de letters moesten blijven, toen bleek dat Lucebert in zijn twintigerjaren er nazi ideologieën op nahield. De gemeente Alkmaar ging vervolgens in conclaaf over de toekomst van de letters. Na de nodige vertraging lijkt het besluit eindelijk in zicht. “Ik hoop niet dat dit een hete aardappel wordt die heen en weer wordt geschoven.”
Wat VVD-Fractievoorzitter John van der Rhee betreft is het geen moeilijk besluit: “We weten al geruime tijd dat Lucebert overtuigd nazi was en daar in zijn leven nooit op is teruggekomen. Je kunt je afvragen of je zijn tekst groot aan je gevel wilt hebben als gemeente.” Streekstad Centraal schreef eerder ook over de brieven die Lucebert schreef tijdens de Tweede Wereldoorlog, die hij onder andere afsloot met ‘Sieg Heil’. (tekst loopt door onder foto)
Een fragment uit een van de omstreden brieven van Lucebert (Foto: Literatuurmuseum)
De beslissing over de letters liep al eerder vertraging op. Eind 2023, begin 2024 zou de kogel eindelijk door de kerk zijn, maar we moeten nog even geduld hebben, vertelt de Gemeente Alkmaar aan Streekstad Centraal. Voor eind maart staat het besluit rondom de omstreden letters op de agenda van het college van Burgemeesters en Wethouders.
Eind maart staat er nog meer op de agenda, want 30 maart start de tentoonstelling 100XLucebert in Stedelijk Museum Alkmaar, vanwege het honderdste geboortejaar van Lucebert. Publiek leert daar het leven van de dichter en beeldend kunstenaar kennen aan de hand van honderd objecten. Zijn controversiële verleden is daar deel van. “Één van die objecten is zo’n brief uit de oorlog,” vertelt het Stedelijk Museum aan Streekstad Centraal. “We willen met deze expositie graag het hele verhaal vertellen van Lucebert. Kijk niet naar de publieke opinie, maar kom zelf kijken hoe hij zich heeft geuit, en niet alleen in zijn brieven. Dan kun je een mening te vormen over wie Lucebert was.” (tekst loopt door onder foto)
Eind maart volgt een besluit over de omstreden Lucebertletters op het Stadskantoor (Foto: Wikimedia)
John van der Rhee voelt niet zo’n behoefte om het werk van Lucebert te bewonderen. “Kijk, als politicus bemoei ik me niet met musea. Zij mogen kunst tentoon spreiden zoals ze dat willen. Als persoon ga ik er niet naartoe, vanwege dat zwarte randje. Maar die letters op het Stadskantoor, die zijn van ons. Daar moeten we wat mee.”
Het is pompen of verzuipen in de Duinstreek. Zowel Bergen als Egmond aan Zee kampen met wateroverlast door langdurige regenval. Structurele maatregelen zijn noodzakelijk. Maar wie is er nou verantwoordelijk voor de het overspoelde gebied? Betrokken partijen wijzen naar elkaar, en dat is natuurlijk dweilen met de kraan open. “Mensen weten niet wie hun belangen behartigt.”
Januari 2024 kopte Streekstad Centraal al over de blanke straten in Bergen en een maand later stond het water op de Egmondse lankies, de dorpsmoestuintjes, tot boven de knieën. Met regenmaanden maart en april in het vooruitzicht, wordt de nood alleen maar hoger. (tekst loopt verder onder de foto)
De lankies in Egmond aan Zee staan al enige tijd onbruikbaar onder water (foto: NH Nieuws)
“Ik ben zelf een derper, heb een lankie spreek mensen uit het dorp hierover”, vertelt Jan Stam aan Streekstad Centraal. “Uit al die verhalen, ook uit Bergen, kwam duidelijk naar voren dat mensen geen idee hebben tegen welke overheid ze moeten praten.” Reden genoeg voor Jan Stam, Statenfractielid van de PvdA, om in de Provinciale Staten vragen te stellen.
Want hoe zit het nou met die verantwoordelijkheid? Het Noordhollands Duinreservaat ís van de provincie, maar die heeft het beheer uitbesteed aan het Provinciaal Waterleidingsbedrijf Noord-Holland (PWN), terwijl het Hoogheemraadschap verantwoordelijk is voor de opvang en afvoer van het water. “Kortom: mensen worden steeds bozer en weten niet wie hun belangen behartigt”, zo laat Stam weten. (tekst loopt verder onder de foto)
Zelfs belangrijke infrastructuur, zoals de Zeeweg naar Bergen aan Zee, staat onder water (foto: Streekstad Centraal)
De nood is aan de man, aldus Jan Stam. “De weg naar Bergen aan Zee staat voor de helft blank. Als er meer water komt, dan heb je een bereikbaarheids- en veiligheidsprobleem. Daarnaast staan er al twaalf huisjes op de lankies, a honderdduizend euro per stuk, onder water.” Als het water nog verder stijgt, wacht nog tien huisjes een natte ondergang. Tijd dat iemand verantwoordelijkheid neemt, zorgt voor maatregelen en overzicht krijgt in de te maken kosten.
Met meer regen op komst houdt Stam z’n hart vast. “Elke keer als ik naar m’n weerapp kijk zie ik de buien alweer aankomen.” Stam verwacht, gezien de urgentie, 15 april antwoorden te krijgen op zijn vragen. “Ze moeten het vuur gaan aanwakkeren. En anders ga ik politiek zeuren.”
Dit jaar geen pepernotenlucht meer in de Dopersduin in Schoorl, waar de Sint en zijn Pieten de afgelopen acht jaar van eind november tot vijf december verbleven. ‘Sinterklaas zoekt een nieuwe logeerplek! ‘, kopt de Facebookpagina van Stichting Sinterklaashuis Bergen dan ook. “Ze willen ons niet om zeep helpen.”
Het Sinthuis trekt jaarlijks vele scholen en families, die wel eens willen zien waar de Sint en zijn Pieten wonen en waar alle cadeautjes worden ingepakt. Maar waarom moet Sint de verhuisdozen pakken? “Ik weet dat Dopersduin een hoop inkomsten misloopt in die periode,” vertelt Corrinna Verhoeven van de Dopersduin. De aanwezigheid van Sint en Piet blokkeert immers de komst van eventuele grote groepen. Corrinna: “Ik weet niet zeker of dat de reden is voor het besluit, maar dat we omzet missen is zeker.”
Navraag bij Richard Proost, voorzitter van Stichting Sinterklaashuis Bergen, bevestigt dit vermoeden. “Acht jaar geleden wilde Dopersduin ons graag hebben”, vertelt hij aan Streekstad Centraal. “We hebben ze toen eigenlijk geholpen, want tijdens de decembermaand hadden ze weinig inkomsten. Nu is corona klaar, trekt de economie aan en kunnen ze weer grote groepen toelaten.” (tekst loopt door onder de foto)
Natuurlijk zoeken ook de Pieten een plek om in december weer te kunnen slapen (Foto: Facebook/Stichting Sinterklaashuis Bergen)
Richard vindt het jammer dat ze weg moeten, maar boos is hij niet. “Als het echt niet lukt om iets nieuws te vinden voor dit jaar, mogen we nog een jaartje blijven. Maar nodig is dat niet, denkt Richard. Hij heeft vertrouwen in de zoektocht.
Waar moet het nieuwe Sinthuis aan voldoen? “Als het maar genoeg ruimte heeft, zowel binnen al buiten. We hebben vijf grote binnenruimtes nodig”, vertelt Proost. De woonkamer van de Sint mag zeker zo’n 60 m2 zijn, en de inpakcentrale was de afgelopen acht jaar maar liefst 100 m2. “En kleine slaapkamertjes hebben we weinig aan. Het past qua inrichting wel, maar er moet ook een hele klas in kunnen staan.”
Het liefst wil de stichting een locatie in Bergen of Schoorl – want dat zit in hun naam – maar uitwijken is ook een optie. Een horecagelegenheid erbij zou bonus zijn. “Het liefst iets voor meerdere jaren, maar eenmalig mag ook”, voegt Proost toe. Wie een mooie plek weet, mag dit mailen naar info@sinterklaashuisbergen.nl.
“Kinderen krijgen op school niet de kans om te ontdekken wie ze zijn, want ze worden gevormd door onderwijs.” Dat krijgen de negen leden van De nieuwe Alkmaarse (DnA) veel te horen. Daarom is DnA als werkgroep opgezet: er moet een nieuw ‘drempelloos’ onderwijsconcept komen en een platform waar iedereen die vastloopt in het huidige onderwijs, terecht kan.
“De vrienden van mijn zoon stonden voor de deur om hem op te halen, maar hij wilde niet meer naar school,” trapt gastspreker Jan-Henk Bouman, afgelopen donderdag de Ambitietafel af. De zaal, gevuld met 130 docenten, ouders, leerlingen en mensen uit het bedrijfsleven, luistert aandachtig. Jan-Henks zoon kreeg buikklachten, ging van enthousiast naar apathisch: “Pap, ik moet mijn best doen op school, goede cijfers halen, een diploma, een baan, en dan mag ik pas gelukkig zijn.” (de tekst loopt door onder de foto)
David Vrasdonk begrijpt dat er nog veel te doen is, maar is passioneel over De nieuwe Alkmaarse als onderwijsconcept. (foto: Streekstad Centraal)
Die goede cijfers, of nog scherper, de ‘toetscultuur’, is een drempel waar bijna iedereen in het onderwijs over struikelt. “Als een toets slecht gemaakt wordt, wordt de leerkracht daar op afgerekend”, vertelt David Vrasdonk aan Streekstad Centraal. Hij is een van de leden van DnA en basischoolleraar bij de Matthieu Wiegmanschool in Bergen. “Moeten slagen omdat je anders faalt, geeft enorme druk op leraren, leerlingen en vaak ook hun ouders. Terwijl een toets een momentopname is. Wat zegt het nou werkelijk over een kind?”
De overgang van de basisschool naar de middelbare is ook zo’n veelbesproken drempel. Of de lesmethode waarmee een docent de klas moet leren rekenen, die voor een aantal leerlingen niet werkt. En zo komen er tijdens de tafelgesprekken nog talloze drempels langs. Dat het huidige onderwijssysteem niet voor iedereen werkt, is duidelijk. Maar hoe moet het dan?
“Leren is heel belangrijk, maar eigenlijk moet de sociaal emotionele ontwikkeling van een kind de rode draad zijn in het onderwijs”, zegt David. “Je kunt wel zeggen: dit is de lesstof en die moet je weten. Maar beter leer je een kind hóe hij kan leren. Dat is veel waardevoller.” (de tekst loopt door onder de foto)
De ambitietafel bleek een ware ideeënfabriek. (foto: Streekstad Centraal)
Wat David betreft wordt dit dan ook deel van de nieuwe fysieke school met drempelloos onderwijs voor kinderen van 4 tot 18 jaar, die DnA in augustus moet opleveren. “Bij deze school moet het gaan over het kind. Je kunt kinderen niet in hokjes stoppen en zeggen: in die groep moet je dat weten. Wat de een op zijn 12e al begrijpt, snapt de ander pas als hij 15 is. ”
Dus niet: dit moet je leren. Maar wel: wat wil je leren? DnA wil een school waarbij alle kennis en kundigheid over het onderwijs die Alkmaar al rijk is, wordt gebundeld en gedeeld. David beseft dat zoiets nu nog toekomstmuziek is. Er is dus werk aan de winkel. Honderden drempels en potentiële oplossingen zijn al gedeeld. De Ambitietafel is nog maar het begin van een reeks bijeenkomsten.
Ouder Mirjam den Braven is blij met het initiatief. Ook haar dochter liep vast op school en bloeide op toen ze op een andere manier mocht leren. “DnA bootst meer de werkelijkheid na en zet kinderen in hun kracht”, vertelt ze aan Streekstad Centraal. “Zo krijgen ze meer positieve ervaringen mee en komen ze later echt tot hun recht in de maatschappij.”(de tekst loopt door onder de foto)
Aan de tafels werd gebrainstormd over de beren, de kansen en de drempels. (foto: Streekstad Centraal)
En het blijft dus niet bij praten. In augustus van dit jaar start de eerste groep kinderen al met dit drempelloze initiatief. Wie daar over wil meedenken, meer informatie zoekt of op de hoogte wil blijven, kan terecht op de website van De Nieuwe Alkmaarse.
“Uh, vijftig procent cot… cotton? En vijftig procent polyester.” Kijkend naar de labels van hun eigen t-shits doen de groep 7 leerlingen van basisschool de Wiekslag in Stompetoren al een hoop kennis op over textiel. En dat is precies de bedoeling van de Textielrace die donderdag werd afgetrapt: bewustwording.
Want per jaar koopt een mens gemiddeld 42 nieuwe kledingstukken, zo leren de kinderen tijdens een gastles van Textielrace projectleider Esthy Meijer. “Echt waar, zo veel?” vraagt de juf verbaasd. En het maken van een nieuwe spijkerbroek? Dat kost al snel zo’n 8.000 liter water. Vervolgens gaan de meeste kleren, na een gat in de knie, zo de prullenbak in. Zonde. En het moet anders vinden ze ook op school. (tekst gaat door onder de foto)
Interesse en verbazing bij de leerlingen van de Wiekslag (foto: Streekstad Centraal)
De oplossing? Het liefst minder kopen, natuurlijk. En anders hergebruiken of repareren, met als laatste optie: in de textielbak die broek. Want alsmaar nieuw, dat kan niet meer, concluderen de kinderen ook zelf na het zien van een video over kinderarbeid in Bangladesh. “Ik schrok er heel erg van”, zegt de 10-jarige Nora. Haar klasgenoot Siven (9) vult aan: “En dat wij zo gelukkig kunnen leven, terwijl zij het zo zwaar hebben.”
Donderdag was dus de kick-off van de race, maar vanaf 11 maart start de wedstrijd echt. Elf scholen in Alkmaar gaan de strijd met elkaar aan: wie de meeste kilo’s stof ophaalt in ruim drie weken tijd, wint een geheel verzorgde schoolreis naar Nemo Amsterdam. En dat motiveert. “Ze zijn heel fanatiek, maar dat zijn bijna alle groepen in Alkmaar. Het gaat een hevige strijd worden!”, zo laat Esthy Streekstad Centraal weten. (tekst gaat verder onder de foto)
De voorspelling is dat er een verwoede textielstrijd zal ontstaan tussen de scholen (foto: Streekstad Centraal)
Terwijl wethouder Jasper Nieuwenhuizen met de kinderen de eerste kledingstukken in de bak gooit – als officieel startsein – wordt op de achtergrond al fanatiek gesmoesd: “Als jij naar je buurvrouw gaat, dan vraag ik de krant of ze mij willen interviewen!” Want dat levert extra punten op.
En wat gebeurt er met al die bergen kleding, kussenslopen en gordijnen? Die neemt Kringloopwinkel RataPlan in ontvangst. Voor de verkoop, of anders om door te geven aan bedrijven die van restjes stof bijvoorbeeld etuis maken.
Siven heeft na de gastles genoeg gehoord: “Ik ga betere keuzes maken. Of ik iets weggooi of niet. En vaker naar de kringloop.” Nora knikt instemmend. Waar ze het nog meer over eens zijn? “We gaan winnen!”
Nerveuze kinderstemmetjes, ontroering en de armen om elkaar heen. Dinsdagmiddag was de eerste herdenking bij het joodse namenmonument op station Alkmaar. “Op 5 maart 1942 probeerde de Duitse bezetter vanaf deze plek de joodse Alkmaarders in vergetelheid te brengen. Maar dat is niet gelukt.”
De miezerregen op deze gure middag hield niemand tegen om samen te komen. We mogen niet klagen, klinkt er. Want vandaag precies 82 jaar geleden, sneeuwde het. “Nagenoeg de hele Alkmaarse joodse gemeenschap vertrok toen vanaf hier met de trein richting het ongewisse”, vertelt burgemeester Anja Schouten in haar toespraak. (tekst gaat verder onder de foto)
Het begin van een traditie. Zo beschreef burgemeester Anja Schouten de eerste herdenking bij het Alkmaarse namenmonument. (foto: Streekstad Centraal)
Het was de eerste herdenking bij het monument dat pas sinds vorig jaar het stationsplein verrijkt. “Het begin van een Alkmaarse traditie”, aldus de burgemeester, en een kroon op het werk van VVD fractievoorzitter John van Rhee, die zich voorgaande jaren inspande om het monument hier te krijgen. “Het grijpt me weer aan, merk ik”, vertelt hij tegen Streekstad Centraal. “Omdat het zo belangrijk is dat dit niet vergeten wordt.” (tekst gaat verder onder de foto)
De burgemeester en kinderburgemeester leggen de eerste witte rozen bij het monument (foto: Streekstad Centraal)
Nadat kinderburgermeester Malaika het gedicht ‘Het eindigt hier’ van Alkmaarse stadsdichter Lonneke van Heugten voorlas, galmden de namen van de 173 gedeporteerde joden uit de speakers, standvastig voorgelezen door de kinderen van basisschool De Kennemerpoort. En dat was best spannend om te doen, vertelt de 10-jarige Krijn Visser: “Ik dacht, straks verspreek ik me of waait mijn briefje weg. Maar het is goed dat we dit doen. Het moet wel herdacht worden.” (tekst gaat verder onder de foto)
Terwijl de 173 namen worden voorgelezen worden door de kinderen van basisschool De Kennemerpoort, worden er steeds meer rozen gelegd. (foto: Streekstad Centraal)
En dat lijkt de belangrijkste boodschap van de herdenking: blijf de verhalen vertellen. Aan elkaar, aan onze kinderen en zij weer aan hun kinderen. Een joodse spreuk beaamt dit: “Vergeten is ballingschap, maar herdenken is verlossing.”
