Zeg je Leeghwater dan zeg je bruggen, straten, pleinen, wegen en zelfs een zwembad. De naam is niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Maar zo stelt journalist Bob Kiel: er is veel meer wat herinnert aan de beroemde Rijper. Van het sluisje aan de Kleine Dam tot aan droogmakerijen. “Hij was vooral heel nieuwsgierig. Dat moeten we niet vergeten.”
Het is donderdag even na het middaguur als we de journalist spreken. De afgelopen jaren verdiepte hij zich in de ambitieuze Rijper. “Er bestaan veel onduidelijkheden over hem. Veel mensen denken dat Leeghwater een waterbouwkundige was, maar hij heeft bijvoorbeeld nooit in een bestuur gezeten.” De zoektocht van Kiel resulteerde uiteindelijk in het boek ‘Land van Leeghwater’. Het is het verhaal van de autodidact die bestaande molens wilde verbeteren, maar meer bereikte dan hij zelf wellicht in eerste instantie verwachtte. “Leuk om te vermelden is dat Leeghwater verschillende klokkenspellen heeft gemaakt voor de Wester- en Zuiderkerk in Amsterdam. Maar verreweg het bekendste werd hij natuurlijk als oppertoezichthouder bij tal van droogmakerijen.”
Neem bijvoorbeeld de Beemster, Heerhugowaard, Schermer en Starnmeer. Leeghwater was erbij. “Mensen kunnen het zich vaak moeilijk voorstellen, maar Noord-Holland zag er honderden jaren geleden heel anders uit. Onze provincie was een soort waddengebied met tal van meren”, legt Kiel uit. “Veel mensen hadden ook last van het water. Een storm zorgde geregeld voor overstromingen.” (Tekst gaat verder onder de foto)
De drooglegging van de verschillende binnenzeeën was een kwestie van de lange adem. De realisatie van een afzonderlijke polder duurde vaak drie tot vijf jaar. Tientallen molens waren nodig. Het water werd trapsgewijs omhoog gepompt, om uiteindelijk in een ringvaart te belanden. “Leeghwater heeft de molens en daarmee de droogmaaltechniek op een aantal punten verbeterd. Dat was natuurlijk baanbrekend. Het heeft ons een hele andere leefwereld gegeven.”
De kwaliteiten van Leeghwater vielen op. Hij kreeg verschillende opdrachten in en rondom De Rijp. Hij ontwerpt het raadhuis, een uitbreiding van de grote kerk en bouwt samen met zijn vader het bekende sluisje aan de Kleine Dam. “Leeghwater was timmermanszoon, dus in zekere zin was hij bekend in de bouwwereld, maar door de inpoldering van de Beemster werd hij een beroemde Rijper. Hij maakte naam, ging de wereld rond en werd ook adviseur voor projecten in Engeland en Frankrijk. Het was een actieve man, hij heeft ook een aantal boeken geschreven. Het Haerlemmer-meer-boeck gebruikte hij om mensen in Haarlem en Leiden ervan te overtuigen dat de Haarlemmermeer moest worden drooggemalen. Het was meer een soort offerte, maar het duurde uiteindelijk nog tweehonderd jaar voordat de Haarlemmermeer werd drooggemalen.” (Tekst gaat verder onder de foto)
Op maandag 15 januari staat een lezing over Jan Adriaanszoon Leeghwater gepland in Ontmoetingscentrum De Rietschoot. Vanaf 20:00 uur vertelt Bob Kiel over de wereldberoemde Rijper. “Ik zal het gaan hebben over zijn prestaties, maar ook de tal van herinneringen aan Leeghwater. Want naast de straten, pleinen en wegen komen zijn vondsten vaker voorbij dan je denkt.”
De toegang is gratis, maar aanmelden via het e-mailadres penningmeester@historisch-koedijk.nl is verplicht. Bij de verdeling van beschikbare plaatsen krijgen leden van de historische vereniging voorrang. (Beeld: Rijksmuseum)