Het is al eeuwen een raadsel: waar stond kasteel Torenburg precies? Nu er een steen uit de tijd van het kasteel is gevonden, betekent dat de volgende stap in het onderzoek naar de exacte locatie van kasteel Torenburg. Daarmee komt het heilige doel van stadsarcheoloog Nancy de Jong (49) mogelijk een stapje dichterbij. “Dit is mijn heilige graal.”
In de middeleeuwen was Alkmaar drie kastelen rijk: de Middelburg en de Nieuwburg in de Oudorperpolder, én de Torenburg. Over de eerste twee is veel bekend. Zo zijn de locaties achterhaald van de kastelen in Oudorp die zijn gebouwd door graaf Willem II en zijn zoon Floris V. Hoewel vermoed wordt dat de Torenburg in de buurt van het huidige Victoriepark stond, is de locatie van dat kasteel nooit met zekerheid achterhaald.
“Het is het grootste mysterie aller tijden”, zegt archeoloog Nancy de Jong tegen NH Nieuws, mediapartner van Streekstad Centraal. “Maar de Torenburg was Alkmaars bekendste kasteel. Als je kijkt naar het stadswapen, bijvoorbeeld op de vlag, dan zie je daarop een kasteeltje staan en dát is de Torenburg. Niet de Rode Toren, zoals velen denken, waar het Beleg heeft plaatsgevonden.” (tekst loopt door onder de foto)
Lange tijd werd aangenomen dat de Torenburg in 1254 werd gebouwd, toen Alkmaar stadsrechten kreeg. “Maar onderzoek wijst uit dat het kasteel al in de twaalfde eeuw bestond. En dat is niet helemaal toevallig, want vanaf 1132 komen de West-Friezen hier regelmatig binnenvallen en is zo’n kasteel eigenlijk noodzakelijk voor de verdediging”, vertelt Nancy.
Nadat Alkmaar rond 1400 snel groeide en de militaire functie van de stad overbodig werd, zou kasteel Torenburg rond 1400 zijn verdwenen. “Het kasteel is vermoedelijk ‘opgegeten’ door de stad. De stenen werden wel hergebruikt.” Door de eeuwen heen is er vaak naar die stenen gezocht. “Er werden overblijfselen gevonden in de zestiende eeuw bij het graven van de stadsgracht, bij de aanleg van het Noordhollandsch Kanaal in de negentiende eeuw en in de jaren ’50 bij de bouw van de Friesebrug. Toch blijft de exacte locatie een mysterie.”
Dat zit Nancy al jaren dwars, vooral omdat de kans groot is dat er nog restanten van het kasteel in de boden zitten. Vorige maand werd er in de straat Torenburg gegraven voor leidingen en deed men een bijzondere vondst. “We sprongen letterlijk in die sleuf. Daar vonden we een dikke vette kloostermop, een baksteen uit de tijd van het kasteel”, vertelt Nancy enthousiast. “Eind vorig jaar vonden we er ook al een. We zitten dus heel dichtbij.” (tekst gaat verder onder de afbeelding)
Hiermee kreeg de stadsarcheoloog een nieuw puzzelstukje in handen om de exacte locatie van de het kasteel te achterhalen. “Ik word echt heel gelukkig van de vondst van een steen. Het is een soort broodkruimelspoor dat je volgt. Naast de kloostermoppen zijn er ook scherven van aardewerk uit de twaalfde en dertiende eeuw gevonden, wat erop wijst dat hier mensen woonden.”
Voor meer informatie over de Torenburg denkt Nancy dat het Victoriepark vruchtbare bodem is. “Ik vermoed dat daar nog restanten onder de grond liggen, maar daar mag niet zomaar gegraven worden. Het is wachten tot er iets wordt geplant of dat er groot onderhoud wordt gepleegd om daar te zoeken. Maar daar ligt nog een stukje onverstoorde grond.”
Als de exacte locatie van de Torenburg ooit achterhaald kan worden, geeft dat volgens Nancy belangrijke inzichten in de stadsontwikkeling van Alkmaar. “We willen weten hoe dit deel van de stad zich heeft ontwikkeld en hoe het kasteel eruitzag. Afbeeldingen uit die tijd zijn er niet. Het is een puzzelwerkje. Ieder speldenprikje in de bodem kan voor ons een belangrijk puzzelstukje opleveren. We hebben vorige maand hier ook hout gevonden; misschien van een brug. Dat zou kunnen betekenen dat het water van de Kooltuin ooit onderdeel was van de slotgracht. Maar zo’n houtonderzoek kan maanden duren.”
Ook al krijgt Nancy langzaam maar zeker meer informatie in handen die mogelijk leidt tot het achterhalen van de exacte locatie van kasteel Torenburg, het blijft een meeslepend vraagstuk voor haar. “Als ik hem ooit vind, word ik helemaal gek. Dat zou ik heel, heel gaaf vinden. Dit is mijn heilige graal.”