“Nou, zullen we hem nog een keer aanzetten?” Als Klaas-Jan aan de hendel van de motor draait, begint de diesel na een paar seconden te brullen. “Wat een prachtig geluid!”, zegt bezoeker Peter met stralende ogen. Zondagmiddag stonden de deuren van het Defensiegemaal in de Egmondermeer open. En dat gebeurt maar zelden. Een traktatie dus voor echte gemalenliefhebbers.
Om half tien in de ochtend waren Klaas-Jan en Herman er al. Nog even de foldertjes klaarleggen, de oude motor testen en de aanwijzingsbordjes langs de weg klaarzetten. En die bordjes zijn nodig, want het Defensiegemaal aan de de Kolonel Sneepweg tussen Egmond en Bergen ligt verstopt achter een dijk en is daardoor lastig te vinden. (tekst loopt door onder de foto)
“Dat maakt het een heel uniek gemaal”, vertelt Klaas-Jan, die al 23 jaar bij Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier werkt en vandaag samen met oud-collega Herman de hele dag bij het Defensiegemaal aanwezig is om de bezoekers van tekst en uitleg te voorzien. Het gemaal is in 1939 gebouwd. “Maar wij konden er in eerste instantie niet lang van profiteren”, vertelt Klaas-Jan, “want toen de Duitsers Nederland een jaar later binnenvielen, zeiden ze: ‘bedankt voor het bouwen, nu is ‘ie van ons’. Gelukkig is het gemaal niet beschadigd geraakt tijdens de oorlog. Als ze Duitsers overvlogen, zagen ze de bunker niet omdat hij achter een dijk verstopt zit. Daarom is het gemaal nooit gebombardeerd.”
Het gemaal werd in 1955 gerenoveerd en kreeg onder andere een gloednieuwe motor, die via het dak naar binnen werd getakeld. “Dat was een hele operatie”, vertelt Klaas-Jan. “Daarna is het gemaal nog enkele tientallen jaren in gebruik geweest, maar op een gegeven moment raakte hij uit functie.” (tekst loopt door onder de foto)
Elf jaar geleden wilde Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier het gemaal toch wel weer inzetten. Er werden twee nieuwe motoren geïnstalleerd, waardoor de oude motor overbodig werd. Toch is die nooit verwijderd en is het starten en lopen ervan voor velen het hoogtepunt van de open dag.
“Het geluid van die oude dieselmotor is zo krachtig en zo herkenbaar”, vertelt gemalenliefhebber Peter. Hij geniet dit weekend volop van de Nationale Molen- en Gemalendag. “Gisteren was ik bij een molen in Heerhugowaard”, vertelt hij, “en vandaag wilde ik heel graag hier naartoe. Ik wilde het gewoon heel graag zien en had een aantal vragen over het gemaal. Daar heb ik nu allemaal antwoord op.” (tekst loopt door onder de foto)
Toch deelt niet iedereen het enthousiasme van Peter. “Het werd groots aangekondigd, dus we dachten: hier gaan we heen. Maar er is eigenlijk best weinig te zien binnen. De verhalen achter het gemaal vind ik wel interessant”, laat een bezoekster weten. “Technologie gaat natuurlijk een steeds grotere rol spelen bij dit soort gemalen, maar daardoor is er ook veel minder te zien”, vult een ander aan.
Even later komt ook Arie wat beduusd naar buiten gelopen. “Voor degenen die uren geïnteresseerd naar een oude dieselmotor kunnen kijken is dit waarschijnlijk heel leuk, maar ik vond dat er niet veel te zien was.”
Binnen geven Klaas-Jan en Herman nog steeds uitleg over het gemaal. Ze moeten hun stem verheffen, want anders komen ze niet boven het gebrul van de motor uit. Wat Klaas-Jan bezoekers het liefst wil meegeven zondagmiddag, is kennis over oude techniek. “Die kennis is in de hele samenleving aan het wegzakken. Dat vind ik heel jammer en ook een beetje zorgelijk. Ik hoop de mensen vandaag aan de hand van de oude motor wat meer te leren over oude techniek.” (tekst loopt door onder de foto)
Ook had hij gehoopt dat er meer jongeren naar de open dag zouden komen. “Maar dat zit er tegenwoordig gewoon niet meer in. Enerzijds begrijpelijk, anderzijds heel jammer.” De enige jongeren die tot lunchtijd langskwamen voor de open dag, waren zijn zoon Duuk en zijn vriendin. “Ik ging vroeger wel vaak met m’n vader mee naar gemalen en heb daardoor wel wat affiniteit ermee. Maar als hij hier vandaag niet was geweest, was ik ook niet langsgekomen”, geeft Duuk toe.
Ondertussen blijven groepjes mensen binnendruppelen. De opkomst valt Klaas-Jan dan ook niet tegen. “De doorloop is flink, dat doet me goed. Ik had verwacht dat alle mannen vandaag thuis moesten blijven met Moederdag.”