Categorie: politiek

In Alkmaar lijkt de politieke crisis bezworen. Met D66, OPA, VVD, BAS, CDA en Seniorenpartij kan een nieuwe coalitie worden gevormd. Verkenner Bert Blase laat weten dat  het nieuwe college half mei zou kunnen worden geïnstalleerd. Zijn officiële advies genaamd De Alkmaarse stad en land-coalitie is zojuist gepubliceerd. Het volgt na bijna een maand van gesprekken van de verkenner, voormalig plaatsvervangend burgemeester van Heerhugowaard, met de politieke fracties in Alkmaar.

De gemeente zit sinds half maart zonder bestuur, nadat de lokale partij BAS de coalitie verliet en enkele dagen later alle overige wethouders na een motie van wantrouwen moesten vertrekken. De optionele huisvesting van asielzoekers in het voormalige belastingkantoor bleek een struikelblok. “Ik heb met alle fracties gesprekken gevoerd en met sommigen meerdere. Ik merkte dat er hier en daar oud zeer ligt en als dat op tafel komt en serieus wordt genomen er oplossingsrichtingen ontstaan”, aldus Blase.

Op volgorde van grootte is zijn advies voor een nieuwe coalitie (23 zetels) met de partijen D66, OPA, BAS, VVD, CDA en Seniorenpartij Alkmaar. “Ik zou het niet een rechtse coalitie willen noemen. Het is vooral nieuw dat er drie lokale partijen in komen die sterk geworteld zijn in een lokale achterban. En de landelijke partijen worden meer ‘het brede midden’ genoemd”, aldus Blase.

Hij ziet deze voorgestelde samenstelling van de coalitie ook als reactie op het wat er speelt binnen de landelijke politiek. “Van onderop besturen.”De oppositie (16 zetels) wordt gevormd door GroenLinks, Partij van de Arbeid, ChristenUnie, Forum voor Democratie en Leefbaar Alkmaar. Volgens Blase zijn die partijen bereid om niet vanuit ‘zurigheid of wantrouwen’, maar vanuit een ‘gezonde, kritische’ rol mee te besturen.

Is de samenstelling van de oude coalitie nog op tafel gekomen? “Dit was niet mijn opdracht, want dit werd niet als oplossing gezien.” Alkmaarders noemden de politieke crisis een slagveld, een zooitje. En er was angst dat besluiten grote vertraging zouden oplopen. “Er is een minimale vertraging”, zegt Blase daarover. Maar de geluiden zijn wel serieus genomen. Volgens de verkenner liggen er ideeën op tafel om de komende tijd te gaan werken aan vertrouwen. Mogelijk speelt hij daar zelf ook nog een rol in als informateur. D66 geeft te kennen achter het voorstel van Blase te staan.

De oud-burgemeester: “Ik wil die rol oppakken: een akkoord smeden en ook de verhouding met de oppositie gezond houden. Zodat Alkmaar een volwaardig bestuur krijgt. De formule met landelijke en lokale partijen in evenwicht vind ik een stap in democratisch denken.” Formeel moet de raad daar nog over debatteren. Maar hij laat mediapartner NH Nieuws weten te hopen dat Alkmaar half mei weer een bestuur heeft.

Alkmaar zit nu dik twee weken zonder wethouders. Zij werden half maart met onmiddellijke ingang ontslagen na een motie van wantrouwen, nadat de coalitie haar meerderheid verloor. Op dit moment zit de burgemeester alleen aan het roer, maar wat als zij onverhoeds niet kan werken? Mediapartner NH Nieuws ging te rade bij hoogleraar Staatsrecht Solke Munneke.

Alkmaar zit zonder wethouders nadat lokale partij BAS de coalitie verliet en enkele dagen later de overgebleven wethouders naar huis werden gestuurd. Op dit moment verkent Bert Blase de mogelijkheden voor een nieuwe coalitie. Later vandaag (woensdag) komt hij met een tweede update na gesprekken met de Alkmaarse fracties. “De burgemeester neemt geen politieke besluiten”, benadrukt de gemeente Alkmaar nogmaals als er wordt gevraagd naar de positie van Anja Schouten vraagt. Dat is ook tijdens de raadsvergadering die bewuste maandag 13 maart door de raad besloten, toen het even leek dat Schouten het asielzoekersdossier, waar de crisis door ontstond, zou kunnen overnemen.

“Dat dat niet is gebeurd, is een politiek logische reactie van de raad”, stelt hoogleraar Staatsrecht Solke Munneke van de Rijksuniversiteit Groningen. “Een burgemeester kan je minder makkelijk wegsturen als wethouders. Maar feitelijk zou de burgemeester wel (dit soort) besluiten kunnen nemen. Zij ís het college op dit moment. Inclusief alle bevoegdheden van een college van B&W. Dat is geregeld in de Gemeentewet.” Ook de gemeente antwoordt dat dat in die wet is opgenomen, en vult aan: “Alleen onvermijdelijke en onuitstelbare besluiten worden op dit moment voorgelegd aan het college.”

Meestal blijven wethouders in functie totdat er een nieuwe coalitie is, inclusief nieuwe wethouders. “Dat er nu geen enkele wethouder is die taken kan uitvoeren is bijzonder, maar niet uniek”, stelt Munneke. Hij noemt Almere en het Floriade-dossier als voorbeeld. Van een (be)stuurloze gemeente is volgens de hoogleraar dan ook geen sprake. “Alles ligt niet per se stil, want er ís iemand bevoegd: de burgemeester. En als de nood aan de man is kunnen er door haar besluiten worden genomen. Maar de situatie in Alkmaar is verre van ideaal. Mijn advies: zorg snel voor een nieuw volwaardig college.”

“Ook als de burgemeester alleen aan het roer zit en om wat voor reden haar werk niet kan doen, is er een regeling in de Gemeentewet. Sowieso wordt haar voorzitterschap van de gemeenteraad vervangen door een vice-voorzitter; een gekozen raadslid.” En ook met de meer ceremoniële taken, zoals 70-jarige huwelijken en openingshandelingen blijkt er een achtervang. “Ook daar heeft de wet in voorzien: dan treedt een raadslid voor haar op. Hetzij het langstzittend raadslid of een gekozen vervanger. Er is dus altijd iemand”, aldus Munneke.

De gemeente laat daarnaar gevraagd weten dat “bij openbare taken van de burgemeester zij op dit moment ook in sommige gevallen door onze directie wordt vertegenwoordigd. Zo zorgen we dat we ook nu in contact blijven met organisaties, ondernemers en inwoners. De burgemeester hecht er veel waarde aan dat de gemeente en zij aanwezig zijn bij gelegenheden”, aldus een woordvoerder namens Anja Schouten. “Maar uit praktische overwegingen alleen al is het niet mogelijk om overal te zijn. Dus daar moeten soms keuzes in gemaakt worden.”

Dinsdagmiddag verscheen op de website van de Alkmaarse D66-fractie een vacature waarmee D66 geïnteresseerden vraagt om te reageren op een wethoudersvacature. De sluitingsdatum is 5 april. Daardoor zou je kunnen denken dat er een doorbraak in de coalitieonderhandelingen is en een college gevormd wordt.

We hebben daarom meteen contact opgenomen met D66-fractievoorzitter Simone Meinen met de vraag of er een doorbraak was. “Ik kan daar nog niks op zeggen”, was haar enige reactie. Daarna werden we doorverwezen naar woordvoerder Steven Smit. “Het loopt nog in de verkenningsfase. We hopen dat het binnenkort afgerond is.”

Ook John van de Ree, fractievoorzitter van de VVD, weet van niets. “Maar ik snap wel dat jullie die conclusie trekken, maar dat zou voor mij nieuws zijn.” Ook verkenner Bert Blase begrijpt onze reactie: “Ik snap dat jullie gealarmeerd zijn.” Maar ook hij verwijst naar D66. “Ik kom morgen na twaalf uur met mijn voortgangsbericht. Ik heb vanavond daar ook nog gesprekken over. Die vacature lijkt een parallel lopend traject, waar ik niet over ga.”

Uit het profiel voor de mogelijk nieuwe wethouder van Alkmaar is overigens weinig op te maken. Er wordt niet om heel specifieke ervaring of kennis gevraagd.