Op de doorgaans rustige Omval, verstopt in een hoekje tussen Alkmaar en de Schermer, kwamen zondagmiddag honderden mensen af. En niet voor niets: het is dit jaar precies 450 jaar geleden dat Jan Adriaanszoon Leeghwater is geboren én precies 200 jaar geleden dat het Noordhollands Kanaal werd aangelegd. Dus kon naar aanleiding van beide jubilea gesnoven worden aan de geschiedenis van beide.
En daar is animo voor, bleek zondagmiddag. “Ik vreesde dat er bijna niemand zou komen, met dit matige weer”, vertelt Noor Ney, historicus en initiatiefnemer van het evenement in de Omval. “Maar er zijn echt honderden mensen gekomen vandaag. Echt heel leuk.” (tekst loopt door onder de foto)
Sommige mensen kwamen ‘gewoon’ met eigen vervoer, maar anderen maakten gebruik van de boot die elk half uur tussen de Bierkade en de Omval voer. “Het draait vandaag om het Noordhollands Kaneel én om Leeghwater. De twee hebben raakvlakken, maar we wilden echt iets specifieks doen met het Noordhollands Kanaal. Dus er vaart de hele dag een boot van de Bierkade, over het Noordhollands Kanaal, naar de Omval. Mensen vinden dat prachtig”, vertelt Ney.
Rijpers Bart en Dirk verzorgen de boottochten met de sloep van Museum In ’t Houten Huis in De Rijp. Eigenlijk zouden ze tijdens de boottocht verhalen vertellen over het Noordhollands Kanaal en Leeghwater, maar dat zat er zondag niet in. “Met die harde wind moet ik m’n kop er goed bij houden”, zegt Bart. “Ook het aanmeren bij de Omval is lastig omdat ik een rare bocht moet maken.” Elk half uur worden er dan ook groepjes mensen met een harde klap tegen de oever afgezet bij de Omval. (tekst loopt door onder de foto)
Met de boot of met eigen vervoer, wie zondagmiddag de Omval binnenliep, werd ontvangen door de man hemzelf. In klassieke kledij was Jan Adriaanszoon Leeghwater naar de Omval gekomen zodat bezoekers hem, 450 jaar na zijn geboorte, konden vragen naar wie hij precies was en wat hij deed.
De in De Rijp geboren Leeghwater is een pionier in de Nederlandse waterbouwkunde. Met verschillende uitvindingen speelde hij een grote rol bij het droogleggen van meerdere polders, waaronder die in de Beemster en de Schermer.
“Hij heeft enorm veel betekend voor Nederland, zo ook voor de Omval. Hier werd vroeger het deels door Leeghwater ineens erg levendig”, legt Ney uit. “Toen de Schermer mede door zijn uitvindingen was drooggelegd, kwam daar een aardige landbouwproductie op gang. Veel van die producten moesten dan naar Alkmaar, maar via het water was er geen goede doorgang van de Schermer naar Alkmaar. Ook niet via de Omval, wat wel de meest logische doorgangslocatie zou zijn.”
“Daar bedacht men wat op”, vervolgt Ney. “Er werd een overhaal aangelegd. Schepen die vanaf de Noordervaart naar Alkmaar wilden, werden een stukje over het land getrokken en dan aan de andere kant weer in het te water gelaten. Zo kon men uit de Schermer alsnog producten in Alkmaar verkopen. De meesten noemen het nu een overhaal, maar vroeger zou het ook wel een omval worden genoemd, vandaar de naam van deze plek hier.” (tekst loopt door onder de foto)
De Omval werd dus een cruciaal punt voor vervoer van landbouwproducten en daardoor ook een levendige plek, net zoals zondagmiddag weer even het geval is. Op het veldje tussen de huizen van de Omval is er veel te beleven. Zo is er een shantykoor opgetrommeld, worden er klassieke ambachten, zoals zeisschaven, gedemonstreerd, kunnen kinderen in de zogenaamde techniekbus een eigen houten molen maken en is verspreid over het hele veld informatie te vinden over de geschiedenis van de Omval.
Maar misschien wel de meeste bekijks trekt een kleine, oude trein, die moet herinneren aan het treinspoor dat vroeger langs de Omval liep. “Ja, mensen vinden dit geweldig”, zegt Frank, trots eigenaar van de trein. “De oudere mensen laat ik rustig kijken en met de kinderen rijd ik er een rondje mee.” Zelf kan hij er ook van genieten. “Dat geluid in combinatie met de geur. Ik kan er geen genoeg van krijgen.” (tekst loopt door onder de foto)
Even verderop geeft de Wim van Bokhorst, die Jan Andriaanszoon Leeghwater verpersonaliseert, uitleg over wie de waterbouwkundige precies was. “Ik vind de verhalen rondom zijn persoon zelf erg interessant en ik hoop dat ik die interesse vandaag ook over kan brengen op anderen.”
Bij bezoeker Aad is hij in die missie geslaagd. “Ik vind waterbeheer erg sowieso al interessant, maar na al die verhalen over Leeghwater is die interesse alleen nog maar meer aangewakkerd.”