Het was even slikken voor de organisatie van Open Monumentendag in Alkmaar: het nieuws dat er een kwart minder bezoekers geteld waren dan het voorgaande jaar. En dat terwijl volgens de organisatie de vrijwilligers en bezoekers er na afloop zelf juist zo’n goed gevoel over hadden. Maar ze trekken daarvoor toch ook een beetje zelf het boetekleed aan: “We hebben verzuimd om het hele verhaal te vertellen.”
De landelijke organisatie maakte maandag bekend dat er landelijk 1,8 miljoen bezoekers een monument hadden bezocht, opnieuw een recordaantal. Vanuit Alkmaar lieten de bezoekerscijfers echter een opvallende daling zien van 25%: van 16.500 in 2024 naar 12.500 dit jaar. Streekstad Centraal vroeg via de officiële kanalen van de gemeente Alkmaar om een verklaring, maar dat leverde volgens de organisatie van de Monumentendag een gemankeerd antwoord op. (tekst gaat verder onder de foto)
Volgens de gemeentewoordvoerder lag het aan het weer, aan het feit dat er afgelopen weekend minder toeristen in Alkmaar werden geteld en aan de berichten over afgelastingen van andere culturele activiteiten door slechte weersverwachtingen. Daardoor zouden duizenden mensen ervoor hebben gekozen om de Alkmaarse monumentendag dit jaar over te slaan, aldus de gemeentelijke reactie.
Maar volgens het organisatiecomité – overigens ook onderdeel van de gemeente Alkmaar – is dat eigenlijk geen goede verklaring. Volgens organisator Bodille Branderhorst was het aantal bezoekers in 2024 uitzonderlijk hoog. Dat kwam volgens haar door het uitstekende weer van toen en een aantal speciale activiteiten. Zo trok de eenmalige openstelling van de oude V&D in Alkmaar vorig jaar alleen al 2.000 bezoekers.
Het organisatiecomité wijst erop dat in 2023 in de gemeente Alkmaar 9.500 bezoekers op Open Monumentendag af kwamen. “Zo gezien zetten we de mooie stijgende lijn voort van de afgelopen jaren.” (tekst gaat verder onder de foto)
De voorlopige schatting van 12.500 bezoekers moest zondagavond onder tijdsdruk al worden doorgegeven aan de landelijke organisatie, terwijl nog niet de aantallen van alle monumenten binnen waren. Na een laatste hertelling komt het bezoekersaantal hoger uit: meer dan 14.000 mensen blijken dit jaar een of meer monumenten te hebben bezocht.
Volgens Branderhorst is het landelijke bezoekerscijfer eigenlijk niet heel betrouwbaar. “Vroeger kregen deelnemende gemeenten instructies om de bezoekerscijfers van alle verschillende monumenten te delen door een factor, omdat de meeste bezoekers meerdere monumenten bezichtigen. Die wil je niet dubbel tellen.” (tekst gaat verder onder de foto)
Branderhorst vervolgt: “Die eis stelt de landelijke organisatie al jaren niet meer. Veel gemeenten geven daardoor de optelsom op van alle monumenten in de gemeente. Wij doen het nog wel netjes op de oude manier: wij gaan ervan uit dat mensen in het weekend gemiddeld drie monumenten bezoeken. De 85 monumenten en 61 erfgoedactiviteiten hebben dit jaar samen iets meer dan 42.000 bezoeken geteld. Wij schatten dan dat dat door 14.000 bezoekers kwam.”
Naar de Erfgoedmarkt in de Grote Kerk komen elk jaar meestal 4.000 mensen. Dit jaar waren dat er ongeveer 3.500, dus niet de 1.000 minder bezoekers die de gemeente meldde. Volgens Branderhorst komt dat opnieuw doordat het nog maar ging om voorlopige schattingen: “De mensen op de Erfgoedmarkt hadden de indruk dat het rustiger was dan in het topjaar 2024. Maar dat lagere aantal blijkt dus 500 te zijn, geen 1.000.” (tekst gaat verder onder de foto)
Een mooie uitschieter van de editie van 2025 was Molen ’t Roode Hert aan de Alkmaarse Frieseweg. De molen vierde op Open Monumentendag met de medewerkers, vrijwilligers en assistenten van bakkerij Fermento dat de molen al 100 jaar op deze plek staat. Er was live muziek en er waren extra festiviteiten. Dat trok vier keer zoveel bezoekers als andere jaren: zo’n 400 mensen kwamen erop af.
Fermento kreeg dit jaar bovendien een grote opdracht van de organisatie van Open Monumentendag: maak 500 zakjes met kadootjes voor de vrijwilligers van Open Monumentendag in de gemeente Alkmaar. Maandenlang waren de medewerkers in Molen De Otter in Oterleek en Molen ’t Roode Hert aan de Alkmaarse Frieseweg bezig met de ‘Goodie Bags’. (tekst loopt door onder de foto)
Volgens coördinator Esther Bont krijgt Fermento niet vaak zo’n grote opdracht. Toch was het volgens haar goed te doen, omdat de opdracht ruim op tijd was verstrekt: “Als we zo’n grote bestelling binnenkrijgen, dan gaan we dat eerst maar eens in kleine stukjes hakken: Hoeveel kunnen we per dag doen? Hoeveel is dat per week? Hoeveel weken hebben we dan nodig om 500 zakjes te maken en hoeveel tijd hebben we dan in totaal nodig? Dan valt het toch meestal wel mee.”
In het zakje gingen verschillende producten van Fermento. Elk van de producten heeft een etiket dat honderden keren met de hand is ingekleurd. Heel vaak door de vaardige hand van Daniëlle Vredevoort, een medewerker die al 25 jaar bij Fermento zit. Ze kreeg wel hulp van andere assistenten.
Toen de opdracht helemaal klaar leek, kwamen er onverwacht nog twee nabestellingen. Er moesten nog 80 extra goodie bags worden gemaakt, omdat er nog veel meer erfgoedvrijwilligers waren dan gedacht. Zelfs die opdracht is deze week met succes afgerond. (tekst gaat verder onder de foto)
Volgens Judith Flapper, die ook al jaren door de gemeente wordt ingeschakeld bij de organisatie van Open Monumentendag, verdienen de vrijwilligers zo’n kadootje, “omdat Open Monumentendag alleen mogelijk is dankzij hen en de eigenaren en beheerders van monumenten die gastvrij hun deuren willen openen. Die staan voor ons altijd voorop.”
Volgens Flapper geeft het evenement in Alkmaar echt een gevoel van ‘samen’. “Ze zijn lang van tevoren al nieuwsgierig wat ze nu weer voor origineel cadeautje zullen krijgen.” Daarnaast is er elk jaar vooraf een speciale vrijwilligersmiddag in een monument en een afterparty als afsluiting. (tekst gaat verder onder de foto)
Iedereen hield in ieder geval een geweldig gevoel over aan deze editie van de Alkmaarse Open Monumentendag, ondanks het feit dat het niet zo’n topjaar was als 2024, zo laat Flapper weten.
In Bergen, Uitgeest, Castricum en Heiloo kon de gemeente geen informatie geven over de bezoekersaantallen van Open Monumentendag. Volgens een woordvoerder houdt de organisatie daar geen bezoekersdata bij.
In Dijk en Waard zijn wel bezoekerscijfers ontvangen van een aantal deelnemende monumenten. “Over het algemeen waren die lager dan vorig jaar, vanwege het weer. Desondanks was er een goede opkomst en hebben de organisatoren en vrijwilligers leuke gesprekken gehad met de bezoekers en activiteiten gedaan. Ook op zondag kwamen nog veel mensen langs,” meldt Dijk en Waard. (hoofdfoto: Rob Verhagen)