Auteur: Marcel Plaatsman

Ruim 43.000 bezoekers zijn deze zomer naar het Stedelijk Museum van Alkmaar gekomen om daar de tentoonstelling ‘Van Gogh, Cézanne, Le Fauconnier & de Bergense School’ te bekijken. Het verhaal van schilders uit Bergen die geïnspireerd raakten door het werk van de nu wereldberoemde Van Gogh wist kunstliefhebbers duidelijk te raken. Niet eerder werd een tentoonstelling in het stadsmuseum zó goed bezocht.

Het waren zeker niet alleen Alkmaarders die voor Van Gogh naar het museum kwamen. Juist bezoekers uit de rest van Nederland én uit het buitenland maakten de afgelopen vier maanden het verschil. “Het museum trok drie keer zoveel toeristen als gebruikelijk”, laat Aafke van Tent Beeking van het Stedelijk Museum weten aan Alkmaar Centraal. Eerder al rekende ze uit dat het museum flink meer bezoekers uit Duitsland wist te trekken. Het publiek dat op Van Gogh afkwam was internationaal.

Dat juist deze tentoonstelling zo goed bezocht werd komt niet helemaal als een verrassing. Integendeel: er is door het museum en de stads- en regiomarketing hard aan getrokken om deze tentoonstelling bij een breed publiek onder de aandacht te brengen. “Cultuur verbindt, het brengt de stad echt iets”, verduidelijkt Ger Welbers van Alkmaar Marketing. “Het vliegwieleffect van een effectieve samenwerking is duidelijk terug te zien in deze records brekende bezoekerscijfers. Met de meesters in Alkmaar hebben we een mooi resultaat geboekt voor de stad en regio.”

De tentoonstelling ‘Van Gogh, Cézanne, Le Fauconnier & de Bergense School’ was ook buiten het museum op allerlei manieren zichtbaar. Zo kwam er passende straatkunst bij de fietsparkeergarage onder het Canadaplein en zweefde er een luchtballon in de vorm van Van Gogh over de stad. De Paardenmarkt werd omgetoverd tot een gratis buitenmuseum. Op allerlei manieren werden Alkmaarders en toeristen bij de tentoonstelling betrokken en daarbij werd ook een knipoog zeker niet geschuwd.

Bezoekers bleken de inspanningen van het museum goed te waarderen. Doordat schilderijen van Van Gogh en andere grote meesters waren opgehangen naast de doeken van de Bergense kunstenaars die door Van Gogh werden geïnspireerd kwam het verhaal goed voor het voetlicht, reageerden bezoekers. De tentoonstelling kreeg als gemiddeld rapportcijfer een 8,8 en dat is buitengewoon hoog.

Rondom de Grote Kerk van Alkmaar konden Alkmaarders gisteravond genieten van bijzonder klokkenspel. Stadsbeiaardier Christiaan Winter klom even na 21:00 in de toren om daar zijn eigen ‘Ontzetsuite’ te laten horen. Tot verrassing van passanten, die er even voor van hun fiets stapten; alleen een groepje mensen rondom de ‘Krophollerlantaarn’ in de Koorstraat bleek er meer van te weten. Die hadden kort daarvoor namelijk de lezing bezocht waarin Winter tekst en uitleg gaf over het stuk dat hij gecomponeerd heeft voor 450 Jaar Alkmaar Ontzet. “Dan luistert u echt met andere oren.” (tekst gaat door onder de foto)

Samen met andere musici improviseerde Winter vorig jaar tijdens één van de Lindegrachtconcerten, “Op het wijsje ‘Boer er ligt een kip in het water’.” Dat beviel zo goed, dat hij grootse dromen begon te koesteren voor dit jubileumjaar: “Fanfare, overal koren, samenzang met een dirigent op de Waagtoren, ik zag het helemaal voor me”, vertelt Winter lachend. “Grootheidswaanzin. Maar daar ontstond wel het idee voor een eigen compositie.” Een compositie die moest passen op de carillons van de Grote Kerk van Alkmaar, dat van de Waag en op het nieuwe carillon van de Grote Kerk van de Rijp. Winter is de 26e stadsbeiaardier van Alkmaar, 25 anderen gingen hem voor, een onafgebroken rij klokkenspelers vanaf 1541. Met die lange traditie in het achterhoofd ging Winter schrijven. Van origine is hij kerkmusicus, hij wilde een stuk schrijven dat net als kerkmuziek ‘programmatisch’ is: “In de noten wordt uitgedrukt wat in de tekst gebeurt.”

Water bijvoorbeeld, het was wáter dat het Beleg van Alkmaar wist te stoppen, nadat de sluizen open waren gezet. Winter laat dit water horen in het derde deel van zijn stuk, dat ‘ostinato’ is: herhalingen, dreigend, golvend. “Dat was wel een angstaanjagende toestand”, zegt Winter. “Dat hoor je terug in de klanken.” De vier fasen van het Beleg van Alkmaar hebben volgens deze werkwijze ieder hun eigen vertaling in klank gekregen: de omsingeling op 21 augustus als mars, de bestorming op 18 september als tango, het water van 28 september dus als ostinato en tenslotte de Victorie op 8 oktober als vrolijke wals.

“Jolig”, zegt Winter over zijn wals, zelfspot is hem niet vreemd. Er blijken wat grapjes in de wals te zijn verstopt. Wie goed luistert herkent een stukje van het lied ‘Van Alkmaar de victorie’ in het klokkenspel. “En er komt een Spanjaard terug”, vertelt Winter aan zijn toehoorders in de bibliotheek. “Het melodietje uit het tweede stuk hoor je aan het eind nog eens, één Spanjaard die nog wat probeert, maar die wordt meteen weer overstemd natuurlijk.” Een muzikale klap op de Spaanse helm, voor wie weet waar ‘ie op moet letten. Het maakt de muziek licht. “De Ontzetsuite moet wel verteerbaar zijn”, vindt Winter. “Niet te ingewikkeld.” (tekst gaat door onder de foto)

De Ontzetsuite wordt vanzelfsprekend ook ten gehore gebracht tijdens de feestelijkheden rond 8 oktober. Streekstad Centraal maakte in opdracht van de gemeente een registratie van het volledige stuk. Ook maakten we een documentaire, die meer uitleg geeft over welke gebeurtenissen in het muziekstuk beschreven worden.