Categorie: kunst & cultuur

Geheime kaarten, kruiken met rum en zwarte vlaggen. Piraten prikkelen de fantasie. Ze komen voor in boeken, televisieseries en films, maar hebben ook echt bestaan. Honderden jaren geleden maakten ze de dienst uit op menig zee. Maar ook in Alkmaar liep zo’n zeerover rond: IJsbrand Nobel. “Hij was een van de meest beruchte piraten. Je zou kunnen zeggen dat hij de Willem Holleeder van de zeventiende eeuw was”, vertelt schrijver Sjoerd van Berkel.

NH, mediapartner van Streekstad Centraal, maakt met de docent Nederlands een wandeling. “IJsbrand Nobel was een doodnormale Alkmaarder die woonde aan het Verdronkenoord, totdat de criminaliteit lonkte”, legt de schrijver uit. De meeste mensen weten dat Alkmaar een belangrijke handelsstad was, maar niet iedereen weet ook dat er piraten hebben rondgelopen in de kaasstad. Volgens Van Berkel was Nobel de meest beruchte piraat van Alkmaar en omgeving. “De Spanjaarden betaalden Nederlandse criminelen in die tijd om op rooftocht te gaan om de vijand, Holland, dwars te zitten. Nobel sloot zich als piraat aan bij de Duinkerker kapers.” (tekst gaat verder onder de foto)

Het was de tijd van bekende piraten als Jacob van de Walle en Claes Compaen. Het doel was schepen veroveren en met de bijbehorende handel aan de haal te gaan. De kapers hadden grote successen, maar na enkele rooftochten wilde Nobel een grotere slag slaan. “Dit is waar Nobel terechtkwam om landheer Bardes te kidnappen”, zegt Van Berkel. Hij staat voor de Cultuurkoepel van Heiloo. Honderden jaren geleden stond daar Kasteel Ypenstein. Enkele restanten doen nog denken aan het slot van weleer. (tekst gaat verder onder de foto)

Het lukte Nobel en zijn maten om het kasteel binnen te dringen. “Het was er heel donker en verlaten. Hij kwam er heel gauw achter dat Bardes niet thuis was”, vertelt de Alkmaarse docent. “En hij had het kunnen weten. Want het was een buiten, en daar zit je alleen in de zomer. Niet op 2 oktober.”

Maar piraat IJsbrand Nobel geeft niet op. Hij verlegt zijn blik naar een nabijgelegen boerderij. Die kidnap mislukt. Nobel wordt in de kraag gevat en naar Den Haag gebracht. “Hij is veroordeeld en werd opgehangen.”

Van Berkel deed uitgebreid onderzoek naar de piraat. Hij kwam terecht bij het Nationaal Archief in Den Haag en vond de oorspronkelijke documenten over het leven van IJsbrand Nobel. Het boek is inmiddels klaar. Of hij zelf een piraat zou willen worden? “Dat lijkt me geen goed idee”, reageert hij. “De kans dat je gepakt wordt of omkomt is best groot. Dus nee, ik blijf liever aan de wal.”

Vliegende auto’s, onherkenbare talen, buitenaards leven. Je kan bijna eindeloos dromen over de verre toekomst. Honderden, duizenden of zelfs miljoenen jaren nadat wij er niet meer zijn. Maar hoe kijken deze toekomstige volken eigenlijk op ons terug? Is dat beeld wel zo positief? Dat vroeg kunstenaarsduo Driessens & Verstappen zich af. Met hun expositie Fossil Remains in de Alkmaarse Grote Kerk verbinden ze fossielen van nu met de toekomst.

“Wat wij eigenlijk willen is dat mensen denken aan de toestand van de wereld en hoe zich dat gaat ontwikkelen in de toekomst”, vertelt kunstenaar Erwin Driessens. Hij staat in de Grote Kerk van Alkmaar. De grote openingsdag van tentoonstelling Fossil Remains. De komende maanden neemt het Amsterdamse kunstenaarsduo de bezoeker mee op reis naar de verre toekomst. En die reis begint bij de vloer van de kerk. “We hadden de kerk bezocht en waren meteen verliefd op de vloer”, zegt Maria Verstappen. “We waren in die tijd ook al bezig met een project over koraalgroei en toen viel ons oog op het koraal in de zerkenvloer.” (tekst gaat verder onder de foto)

Honderden miljoenen jaren geleden werd het Belgische hardsteen van de Grote Kerk gevormd toen de Ardennen nog deel uitmaakten van een tropische zee vol koralen, vissen en schelpdieren. Fossielen uit het verleden, die het kunstenaarsduo inspireerde om te kijken naar de fossielen van de toekomst. Driessens vertelt over de voorbereidingen: “We hebben er best wel lang aan gewerkt. Het bestaat uit veel onderdelen. In iedere grafzerk zijn honderden stukjes plastic verwerkt. Ik denk dat we er wel drie à vier maanden dagelijks mee bezig zijn geweest.” (tekst gaat verder onder de foto)

Volgens het kunstenaarsduo is het tegenwoordig onmogelijk om aan de oceaan te denken zonder aan plasticvervuiling te denken. De Amsterdammers laten met Fossil Remains een hypothetisch scenario zien over de uiteindelijke bestemming van ons plastic afval. Hoe het zich ophoopt in de oceanen en vervolgens neerslaat op het strand en de zeebodem. “De fossiele brandstoffen en fossiele materialen die we gebruiken komen in de natuur en zee terecht. Wellicht dat in de hele verre toekomst fossielen worden gevonden, die onze tijd representeren met allerlei plastics”, legt Verstappen uit. Driessens vervolgt: “Op sommige rivieroevers zie je alleen maar plastic liggen. De hoeveelheid die er ligt, willen we de nadruk op liggen.” (tekst gaat verder onder de foto)

Fossil Remains is onderdeel van de serie ‘Nieuw Licht – Kunst in de Grote Kerk’. Voor dit programma wordt iedere zomer een kunstenaar uitgenodigd om werk te maken. Van de monochrome schilderijen van Thomas Trum tot de tentoonstelling van Driessens & Verstappen. Al vier edities zorgen de exposities voor gespreksstof. Zo ook het Amsterdamse kunstenaarsduo. “We kunnen bij wijze van spreken nog geen tien minuten vooruit kijken, laat staan over honderd jaar, laat staan over 350 miljoen jaar. Maar dat er onrustbarende dingen aan de gang zijn weet ik zeker”, zegt een man voor de camera van Streekstad Centraal. Een vrouw: “Het prikkelt en dat is heel fijn. Het blend ook heel mooi in de kerk. Het is én opvallend én bescheiden.”

Onze consumptiemaatschappij met het vele plastic afval in de schijnwerpers. Dat klinkt niet heel positief. Maar niks is volgens Erwin Driessens minder waar. “Het is niet zo dat we een heel zwart beeld van de toekomst schetsen. We zien ook hoopvolle ontwikkelingen.”

Het is een bijzonder beeld. “Waar is de kip?”, vraagt een vrouw. Ze loopt door de binnenstad van Alkmaar. Om haar nek een bord. ‘Ze denken dat ik GEK ben!’ Toeschouwers kijken haar lachend aan. Kaeskoppenstad is weer in Alkmaar.

Vrouwen doen de was op een traditionele wijze. Gevangenen worden in de gaten gehouden door een bewaker. Wie zin heeft in een reis terug in de tijd kan dit weekend terecht in Alkmaar. Of laten we zeggen: Alckmaer. De klok wordt teruggezet naar de zestiende eeuw. De tijd van Willem van Oranje, Maarten Luther en Filips II van Spanje. Het is een hele organisatie, weet Wendy Broomans van Kaeskoppenstad. “Er zijn natuurlijk een heleboel elementen in de binnenstad die er toen niet waren. We dekken verkeersborden af en leggen stro neer. Daarvoor moeten ook de putdeksels afgedekt worden, zodat het stro niet de putten verstopt.” (tekst gaat verder onder de foto)

Het is een bekend recept. Al vijftien edities lang. Toch is ook deze keer het een en ander veranderd. “De route is dit jaar net weer omgedraaid”, vertelt Broomans voor de camera van Streekstad Centraal. De route begint aan het Fnidsen. “Waar die in de eerste jaren van Kaeskoppenstad ook begon. Mensen genieten er heel erg van, omdat het echt het hart van de oude binnenstad is.” (tekst gaat verder onder de foto)

We lopen langs de route en wanen ons in het Alckmaer van weleer. “Het is de veertiende keer, dus heel leuk”, zegt een figurant. “Ik kan ook niet anders. Dronkenlap veertien keer.”

Naast de tientallen figuranten valt er dit jaar ook iets anders te zien. Een metershoge replica van een zaagmolen staat op het parcours. Het is de uitvinding van Cornelis Corneliszoon van Uitgeest. “Hij heeft veel betekend voor Nederland, omdat veel schepen sneller gemaakt kunnen worden”, weet Broomans. “Dat was natuurlijk een hele goede boost voor de handel.” (tekst gaat verder onder de foto)

We lopen verder door de Alkmaarse binnenstad. “Heel apart. Nog nooit eerder meegemaakt en ik woon hier al dertig jaar”, zegt een vrouw voor onze camera. Een andere vrouw: “Ik heb er zo geen spijt van. Dit is zo leuk om te zien. Echt bijzonder.”

Net als veel andere evenementen valt of staat Kaeskoppenstad bij het enthousiasme van vrijwilligers. Vaak zijn de onbetaalbare krachten al jaren betrokken. “Het gaat om jullie, dat is wat er gebeurd”, zegt een van de figuranten. “De interactie met het publiek.” (foto’s: Streekstad Centraal)