Categorie: politiek

Dinsdagmiddag verscheen op de website van de Alkmaarse D66-fractie een vacature waarmee D66 geïnteresseerden vraagt om te reageren op een wethoudersvacature. De sluitingsdatum is 5 april. Daardoor zou je kunnen denken dat er een doorbraak in de coalitieonderhandelingen is en een college gevormd wordt.

We hebben daarom meteen contact opgenomen met D66-fractievoorzitter Simone Meinen met de vraag of er een doorbraak was. “Ik kan daar nog niks op zeggen”, was haar enige reactie. Daarna werden we doorverwezen naar woordvoerder Steven Smit. “Het loopt nog in de verkenningsfase. We hopen dat het binnenkort afgerond is.”

Ook John van de Ree, fractievoorzitter van de VVD, weet van niets. “Maar ik snap wel dat jullie die conclusie trekken, maar dat zou voor mij nieuws zijn.” Ook verkenner Bert Blase begrijpt onze reactie: “Ik snap dat jullie gealarmeerd zijn.” Maar ook hij verwijst naar D66. “Ik kom morgen na twaalf uur met mijn voortgangsbericht. Ik heb vanavond daar ook nog gesprekken over. Die vacature lijkt een parallel lopend traject, waar ik niet over ga.”

Uit het profiel voor de mogelijk nieuwe wethouder van Alkmaar is overigens weinig op te maken. Er wordt niet om heel specifieke ervaring of kennis gevraagd.

“De politieke partijen in Alkmaar bewegen nog onvoldoende om een nieuwe coalitie te kunnen vormen.” Dat concludeert verkenner Bert Blase na de eerste gespreksronde. Met de fracties die daartoe wel bereid zijn, wil hij verder praten. “Wie de schoen past, trekke hem aan.”

Volgens Blase houden fracties nog te veel vast aan de eigen inhoud; wat wil je realiseren en bereiken in de gemeente, de bestuursstijl en de samenstelling van het college. “Ik merk wel dat er bereidheid is tot meewerken, maar van een doorbraak of succes is geen sprake.” Daarom doet de oud-burgemeester van Heerhugowaard de dringende oproep om de stellingen deels te verlaten. “Van water bij de wijn doen, wil ik nadrukkelijk niet spreken. Ik hou van pure wijn, maar er moet meer bewogen worden om tot de gewenste ‘brede, verbindende coalitie’ te komen”, zo laat hij mediapartner NH Nieuws weten.

“Dat is mijn opdracht als verkenner. En bijna alle partijen hebben die opdracht onderschreven.” Welke partij dat niet doet, laat hij in het midden. “Mijn wens is om de verschillen op korte termijn te overbruggen. De sfeer van de gesprekken is tot nu toe goed.” Al merkt Blase dat het oude, maar ook recente, zeer tussen de politici voelbaar is. “Daar heb ik het met iedereen ook kort over gehad, maar ik kijk vooral naar de toekomst: er moet op korte termijn een nieuw bestuur komen. Op de grote lijnen is er geen sprake van dat partijen elkaar uitsluiten”, stelt hij enigszins cryptisch en hamert nogmaals op de noodzaak van het ‘meer bewegen’.

“Want zoals het er nu voor staat gaat het niet lukken”, oordeelt hij. “Als dit blijft dan geef ik de opdracht terug met een ander advies van hoe het wel zou kunnen. Het is dan aan de raad om daar over te beslissen. Maar zo ver is het niet, wil ik nogmaals benadrukken.” Hij houdt de hoop dat hij over drie weken de opdracht tot een succes gemaakt heeft. “Maar wees flexibeler hoe je er in staat. Het kan, daar ben ik van overtuigd. Anders zou ik er ook niet mee doorgaan.”

De tweede gespreksronde is op vrijdag en zaterdag gepland. Blase verwacht na het weekeinde met zijn nieuwe bevindingen te komen.

Als we de berichten op onder meer social media moeten geloven is Alkmaar op dit moment een schip dat (vrijwel) stuurloos ronddobbert. Gelukkig is er nog burgemeester Anja Schouten die het roer een beetje kan bijdraaien wanneer de klippen tè dichtbij komen. Om alle partijen weer aan boord te krijgen en de bemanning compleet te maken zijn de gesprekken voor een nieuwe coalitie in volle gang. De ‘overboord gevallen’ coalitiepartijen GroenLinks, PvdA, CDA, Leefbaar Alkmaar, ChristenUnie en SP vormen het liefst opnieuw een coalitie, met D66 die BAS vervangt. En volgens fractievoorzitter David Rubio Borrajo van de PvdA moet dat zo snel mogelijk gebeuren.

“Na de motie van wantrouwen en het ontslagbesluit is er een bestuurlijke chaos gecreëerd. Als we het over inhoud hebben, zijn we er met D66 het snelste uit. Onze standpunten komen het meest overeen. Alkmaar staat stil: ik gun het onze inwoners niet om nu weer maandenlang te moeten wachten op een nieuw coalitieakkoord.”, zo laat hij mediapartner NH Nieuws weten. Maar D66-fractievoorzitter Simone Meijnen is nog niet zover. Liever kiest ze voor een brede verkenning en sluit andere partijen niet uit. Dat liet ze vorige week maandag weten tijdens de ingelaste raadsvergadering. “Met een brede verkenning kunnen we het vertrouwen herstellen en een brug slaan tussen de verschillende partijopvattingen.”

“Dan vrees ik dat het wel drie of vier maanden duurt voor er een nieuw coalitieakkoord is gevormd”, zegt Borrajo. “Als ze die weg inslaan, laat ze dat dan maar doen. Vanuit ratio zou het gek zijn, maar dat zullen we dan accepteren. Wij hebben dan nog altijd een controlerende rol vanuit de oppositie. Uiteindelijk is het aan D66 om dat uit te leggen aan hun kiezers. Maar de kortste route naar bestuurlijke stabiliteit is een samenwerking met ons.”

Hij ziet zijn partij niet zo snel regeren met de rechtse partijen, maar sluit het ook niet uit. “Ik zeg niet dat het geen optie is, maar ik reageer vanuit het belang van onze gemeente. We hebben hele andere visies op woon-, parkeer- en asielbeleid. De PvdA wil bijvoorbeeld tenminste 1/3 sociale woningbouw, de SP nog meer. VVD wil juist minder sociale woningen. Er valt bijna geen water bij de wijn te doen, dus waarom zouden we die weg inslaan? We gaan voor snelheid, dus willen we niets liever dan op inhoud praten met D66.”

OPA-fractievoorzitter Victor Kloos werpt de beschuldigingen die Borrajo uit van zich af. “Terugkijkend blijf ik van mening dat het vorige college zich niet aan zijn eigen afspraken hield . Zij zijn er verantwoordelijk voor dat er een partij uitstapt. De gemeente werkt overigens gewoon door aan reeds genomen besluiten, er is dus geen sprake van een chaos. We moeten ons als raad niet belangrijker maken dan we zijn. Er moet wel orde op zaken worden gesteld. Nu heeft D66 als grootste partij alsnog de gelegenheid om samen met een verkenner te zoeken naar een nieuwe coalitie. Beter later dan nooit.”

Ook John van der Rhee, fractievoorzitter bij de VVD gaat voor snelheid. “De VVD gaat uit van het belang van Alkmaar en wil daarom dat er snel weer een stabiel functionerend gemeentebestuur komt, waar afspraken blijvend nagekomen worden, en inhoud boven partijruzietjes moet komen te staan.”

Van der Rhee onderkent dat zoiets niet vanzelf gaat: “Daarvoor zal iedereen, elke partij, water bij de wijn moeten doen. De VVD is daartoe bereid, in het algemeen belang van Alkmaar, zoals ik ook bij het debat van maandag 13 maart nadrukkelijk en herhaaldelijk heb uitgesproken. Het spijt ons om te zien dat andere partijen grotere moeite hebben om over hun eigen schaduw heen te stappen. We kunnen dat goed invoelen, maar in de loopgraven brengen we Alkmaar niet verder. Samenwerkend wel. Dat is juist de weg die we moeten inslaan.”

Het is inmiddels een week geleden dat de Alkmaarse coalitie met donderend geraas ineenstortte. Nou ja, eigenlijk is het al langer geleden, want op het moment dat Ben Bijl van BAS besloot dat hij niet door kon met de ingezette ‘asielkoers’ van het college was het voorbij. Het moest alleen nog officieel gemaakt worden. En dat gebeurde tijdens die inmiddels beruchte extra raadsvergadering van ‘maandag de dertiende’ maart. Daarna wordt hijgerig geroepen dat de stad stuurloos is, dat alles stilstaat en dat D66 daar schuldig aan is. Maar is dat ook zo?

Dat die beruchte vergadering aangevraagd werd door de VVD en OPA zal voor niemand een verrassing zijn geweest. Beide partijen hebben de afgelopen maanden flink druk op het college gehouden. Soms gebeurde dat met wat flauwe vragen of ‘technisch geneuzel’, maar soms werden er terechte vraagtekens gezet bij de koers of de uitvoering van projecten. Of juist het gebrek daar aan. De antwoorden waren soms ontwijkend, soms ‘schouderophalend’. Het werd in ieder geval steeds duidelijker dat er een enorme kloof gaapte tussen het college en een deel van de raad. En tussen de coalitie en oppositie. Dus wie ook maar een moment heeft gedacht dat het 13 maart anders zou aflopen dan het afliep, moet bijna wel in een droomwereld hebben geleefd. Met de onderling slechte sfeer in de raad en de wijze waarop de toen-nog-coalitie tot stand is gekomen stond de uitkomst al van tevoren vast. Het tijdens de raadsvergadering wederzijds oproepen tot het ‘over de eigen schaduw heenstappen’ was dan ook 100% bühne-praat en weinig realistisch.

De bron voor de verziekte verhoudingen borrelende al even, maar werd in april 2021 definitief aangeboord. D66 wilde het na de gewonnen verkiezingen anders doen en presenteerde, in plaats van een volledig dichtgetimmerd geheel, samen met OPA, VVD en SpA een voorlopig coalitieakkoord. Daarnaast nodigde D66 fractievoorzitter Simone Meijnen andere partijen uit om ook in te stappen en de eigen wensen voor het definitieve akkoord neer te leggen. Het werd een moment waar ze waarschijnlijk nog vaak aan terugdenkt. In plaats van een open houding bij de overige partijen werd ze geconfronteerd met zeven partijen die achter gesloten deuren al een plan hadden gesmeed om haar zo snel mogelijk op een zijspoor te krijgen. De fout van Meijnen? Vertrouwen. Want wie met een minderheid in de raad een plan neerlegt, is kwetsbaar en moet vertrouwen hebben in politieke wil. En die bleek er niet te zijn. Via twee moties werd ze aan de kant gezet en greep GroenLinks de formatiemacht.

Dat D66, VVD, OPA en SpA er daarna nog maar weinig voor voelden om bij de ‘nieuwe coalitie’ aan te schuiven, was direct duidelijk. Dat de onderlinge verhoudingen in de raad er ook niet beter op werden, werd in de weken daarna ook pijnlijk duidelijk. Hier werd eigenlijk geen politiek meer bedreven, er werden rekeningen vereffend. Soms op partijniveau, maar ook vaak persoonlijk. Het leidde tot een onafhankelijk onderzoek naar de onderlinge verhoudingen dat nog steeds loopt.

Om een (nipte) meerderheid bij elkaar te sprokkelen moest GroenLinks er wel hard aan trekken en een flink versnipperde coalitie smeden. Maar liefst twee éénzetelpartijen kregen naast een plek in de coalitie ook een eigen wethouder. Daardoor groeide het college van vijf naar zeven wethouders. Die vervolgens alleen de handen van de coalitie op elkaar kregen omdat vijf van de zeven wethouders niet in Alkmaar woonden en er ook niet zouden komen wonen. Lastig, want de zo vaak benoemde kloof tussen inwoners en bestuur werd daarmee groter. Wellicht alleen emotioneel, maar heel handig was het niet.

Hoe meer partijen aan een coalitie deelnemen, hoe lastiger het is alle partijen tevreden te krijgen en te houden. Voor wat hoort wat immers. Dat twee partijen met maar één zetel een eigen wethouder kregen, is een indicatie dat er alles aan is gedaan om iedereen aan boord te krijgen. Een wethouder zeg je niet zo maar toe. Je wilt wel zeker weten dat de kosten die daarmee gepaard gaan echt noodzakelijk zijn. In Alkmaar leek die noodzaak niet voort te komen uit uit de omvang van de portefeuilles, voorgaande colleges telden immers maar vijf wethouders. Dus was de toezegging waarschijnlijk politiek noodzakelijk. Zonder de twee extra wethouders geen meerderheid in de raad en dus geen coalitie. Dat er flink onderhandeld is, bleek ook uit het coalitieakkoord dat was opgezet met veel ‘bewegingsruimte’.

En toen kwam de Robonsbosweg weer in beeld als locatie voor asielopvang… Een heet hangijzer waar stevige debatten en discussies over gevoerd zijn. De gevoeligheid van het onderwerp kan dus niemand ontgaan zijn, er struikelden in 2021 nog twee wethouders over. GroenLinks en PvdA vroegen er toen een extra raadsvergadering over aan, bewust buiten de rest van de coalitie om. Dat het recente collegevoorstel om een Centrale Ontvangstlocatie (COL) in het voormalige belastingkantoor te vestigen stof zou doen opwaaien kan dus niet onverwacht zijn geweest. Toen de plannen voor een COL ondanks de weerstand verder werden ontwikkeld, is wellicht gedacht: ‘een raadsmeerderheid is een raadsmeerderheid’. Dat GroenLinks, PvdA en SP daar positief over waren, lijkt politiek logisch. Ook bij CDA en CU is er voldoende ideologische grond te vinden. Maar lokale coalitiepartijen BAS en Leefbaar Alkmaar zouden zich zo maar eens om lokale belangen kunnen bekommeren. En bij één van die twee lokale partijen begon het inderdaad te schuren.

Fractievoorzitter Ben Bijl van BAS kon en wilde de keuze vóór een COL niet langer aan zijn achterban verkopen en stapte uit de coalitie. Die daarmee prompt geen meerderheid meer had. Daarmee kwam april 2022 opnieuw voorbij, maar dan volledig gespiegeld. De oppositie maakte zich onmiddellijk op om de politieke staatsgreep van toen terug te draaien. Dat er tijdens de raadsvergadering van 13 maart verwoede pogingen werden gedaan om D66 de coalitie binnen te trekken was begrijpelijk, maar bij voorbaat kansloos. De schade die in april 2022 werd aangericht was eenvoudigweg te groot. Dat de betrokken partijen bij deze gespiegelde situatie anderen gingen verwijten wat zij maanden eerder zelf vol overtuiging deden onderstreept alleen maar dat politiek en boter blijkbaar onafscheidelijk zijn.

De ‘hel en verdoemenis’ die over de stad uitgestort zou worden wanneer de wethouders naar huis werden gestuurd lijkt dan ook voornamelijk ingegeven door frustratie en woede over het verlies van bestuursmacht. Afgelopen weekend zijn de eerste verkennende gesprekken gevoerd over een nieuwe coalitie. Ook zo benieuwd welke namen daar straks onder staan? (foto: Pixabay)